Language

भविष्याकडे वाटचाल करताना आपल्या आयुष्यात बरेच निरोपाचे क्षण येतात, त्या क्षणांना सामोरं जाताना मन हळवं होतं. अशाच एका गहिऱ्या मनाची तगमग इथे मांडतेय !

ऐकू कमी येणाऱ्यांसाठी कानाचे मशीनजर तुमच्या घरात कींवा आजूबाजूला वयस्कर व्यक्तीला ऐकू कमी 👂 येण्याची समस्या असेल व त्यामुळे त्यांचा स्वभाव अबोल 😷 कींवा चीडचीडा 😠 झालाय ... तर अशा वयस्कर आजी - बाबां साठी `व्हिआर हेअरिंग` च्यावतीने ऐकू कमी येणाऱ्या व्यक्तींसाठी खास कमी दरात कानाचे मशीन उपलब्ध करून दीले जात आहेत तेही50 वर्षापासून हीअरींग सोल्यूशन वर काम करणार्या कंपनीचे -स्पष्ट आवाज, वापरायला खूप सोपे,ऑन -ऑफ स्वीच, व्हॉलूम कंट्रोलआकर्षक डीझाइन आणि2 वर्ष वॉरंटीचे 3 मॉडेेल कमी कीमतीत उपलब्ध - 5999/6999/9999 रूमल्टी-डिजीटल श्रवण यंत्र 15999/- पासुन ते 3लाखा पर्यंतमशीन बद्दल अधिक माहीती व डीझाईन बघण्यासाठी सोबत खलिल फोटो पहावे कमी ऐकू येण्यामुळे खुप माणसीक त्रास सहन केलाय त्यांनी ..... आता मात्र अजून उशीर नको ....आधिक माहिती साठी सम्पर्क  9657-588-677

Put books down and they will wait for you forever, pay attention to them and they will always, love you back...!

Blog Showing Mentality of that people, who attack on police, doctors etc. and people who get out of home during lockdown without any reason.

बायको इंडियन असो किंवा अमेरिकन. नवऱ्या ला नवा ठेवल्या शिवाय तीच दिवस छान जात नाही!

डॉक्टर राजेश बर्वे या व्यक्तिमत्त्वाला मी सर्वप्रथम भेटलो १९९३ साली. आणि त्यानंतर मीच नव्हे तर माझ्या परिवारातील सारेच त्यांच्या उपचाराचे fan झालो.  अगदी क्रमच लावायचा झाला तर सर्वप्रथम माझी मुलगी ,नंतर मी , मग माझा मुलगा आणि पत्नी असे सगळेच त्यांचे fan patient झालो.वीले पार्ले पूर्वेला पार्लेश्र्वर मंदिराच्या जवळील गणेश प्रसाद या इमारतीमध्ये पहिल्या मजल्यावर असलेल्या त्यांच्या क्लिनिक मध्ये जेव्हा आम्ही पहिल्यांदा दाखल झालो तेव्हा बाहेर तीन चार रुग्ण बसलेले होते.  या फ्लॅटच्या अर्ध्या भागात  सुरेश बर्वे (डॉक्टरांचे वडील) यांची आर्किटेक्चरल फर्म आहे.क्लिनिकच्या काचेच्या दरवाजावर नाव होतं,डॉ.राजेश बर्वे , B.H.M.S.डॉ.वृषाली राजेश बर्वे B.H.M.S.(पुढे होमिओपॅथी मध्ये दोघांनीही M.D. केलं ) आमचा नंबर आल्यावर आम्ही आत गेलो आणि डॉक्टर राजेश बर्वेंचं पाहिलं दर्शन झालं.  गोरेपान , मध्यम उंची , मोठे घारे डोळे , चेहेऱ्यावर मार्दव , असे डॉक्टर राजेश पहिल्याच दृष्टीत आपलेसे झाले.  गम्मत म्हणजे प्रथेप्रमाणे डॉक्टरांना पाहून मुलं भोकाड पसरतात  किंवा घाबरून जातात तसं मुलीने काहीही केलं नाही.  ती फक्त त्यांना एकटक पहात होती.होमिओपॅथी उपचाराच्या नियमाप्रमाणे डॉक्टरांनी अनेक प्रश्न विचारले , आमच्याकडून आलेल्या उत्तराना जाणून घेतलं. केसपेपर लिहिताना दिसलं ते त्यांचं सुंदर हस्ताक्षर.  डॉक्टरांच्या बोलण्यात आम्हाला एक  प्रकारचा विश्वास जाणवत होता.  त्यावेळी डॉक्टरांकडे कंपाऊंडर नव्हता.  त्यामुळे तपासण्याचा कार्यभाग आटोपल्यावर  बाहेर येऊन तेच औषध देण्याचं काम करत होते.  डॉक्टरांच्या प्रत्येक क्रियेत म्हणजे आजार जाणून घेण्यात , प्रश्न विचारण्यात , आम्ही दिलेली उत्तरं टिपून घेण्यात , निदान करण्यात ते अगदी औषध बनवण्यापर्यंत प्रत्येक गोष्टीत एक व्यवस्थितपणा आणि शिस्तबद्धता होती.  कुठेही व्यावसायिक दृष्टिकोन जाणवत नव्हता.आता या सगळ्याची पार्श्वभूमी आपण जाणून घेऊ.बर्वे कुटुंब पार्ल्यामध्ये खूप वर्षांपासून राहत आहे.  डॉक्टरांचे आजोबा तर  पार्ल्यातील पूर्वीच्या काही प्रतिष्ठित सामाजिक कार्यात अग्रेसर असणाऱ्या व्यक्तींपैकी एक होते.  त्यांनी पार्ल्यावर एक पुस्तकही लिहिलं होतं.  आजोबा दिसायलाही गोरेपान आणि सडसडीत देहयष्टीचे होते.  आता तुम्ही म्हणाल हे सगळं मला कसं कळलं . तर त्याचं उत्तर पुढे येईलच.  डॉक्टरांचे वडील सोडले तर सगळे बर्वे कुटुंबीय अत्यंत उजळ वर्णाचे.  डॉक्टरांचे वडील , भाऊ आणि वहिनी तिघही वास्तुविशारद तर आई आयुर्वेदाचार्य.  पार्ल्यातील एक सुसंस्कृत , सुशिक्षित आणि सुपरिचित कुटुंब आहे बर्व्यांचं.आणि त्यानंतर डॉक्टर राजेश बर्वे हे आमचे शब्दशः family doctor झाले.  मला हे अगदी मनापासून जाणवलं की त्यांना रुग्णाच्या आजाराची समज अचूक येते.  त्यांचं रोगनिदान रुग्णाच्या फक्त इतिहास भुगोलावर न थांबता व्यवस्थित तपासणीनंतर केलं जातं.  मला नेमकं नाही सांगता येणार परंतू त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वात रुग्णाला हवा असलेला आधार , आशा आणि आस्था या तीनही गोष्टींचं मिश्रण आहे.   त्यामुळे आपल्याला काय होतंय हे डॉक्टरना नेमकं कळलय हे समाधान रुग्णांना मिळतं.डॉक्टर राजेश शी हळुहळु आमचा घनिष्ट संबंध जडला.  तपासणीनंतर मोजक्याच अवांतर गप्पा व्हायच्या.ते हाडाचे शिक्षक आहेत.  विरारला असलेल्या होमिओपॅथी मेडिकल महाविद्यालयात अध्यापक तसच अस्थिरोग , संधिवात बाह्यरुग्ण विभागाचे विभाग प्रमुख (HOD) म्हणूनही  ते कार्यरत होते.  विद्यार्थीप्रिय असलेले डॉ. राजेश  आपल्या पेशाला व्यवसाय न मानता एक सेवा म्हणून त्याकडे पहातात.डॉक्टरांच्या आजोबांचा सहस्रचंद्रदर्शन सोहळा झाला होता त्यावेळी संपूर्ण बर्वे कुटुंबाला पाहण्याचा योग आला.  अत्यंत मितभाषी , शिष्टाचार पाळणाऱ्या , सुसंस्कृत आणि जमिनीवर पाय घट्टपणे रोवून असलेल्या कुटुंबाला पहण्याचं  आणि भेटण्याचं समाधान मिळालं.डॉक्टरांना अधिक जाणून घेण्यासाठी दोन किस्से सांगतो ,एका श्रीमंत वस्तीत आपलं क्लिनिक असलेल्या डॉक्टरांच्या एका मित्राचा एक धनाड्य इसम पेशंट होता.  बऱ्याच कुबेरांना सतत आपल्याला काहीतरी आजार आहे असं उगीचच वाटत असतं.  त्याला प्रचंड पैशामुळे येणारी असुरक्षितता हे प्रमुख कारण असतं.  त्यानुसार या इसमाला जो काही तथाकथित आजार होता त्यावर त्या डॉक्टर राजेशच्या मित्राचे उपचार सुरू होते.  तरीही त्यांनी या आजारावर दुसरं एक मत घ्यायचं ठरवलं आणि त्यानुसार त्यांनी राजेशना या पेशंटला तपासून आपलं मत द्यायला सांगितलं.  शिवाय एक टीपही दिली , की फी अगदीच कमी घेऊ नकोस तर जरा जास्तीच सांग (मित्राला डॉक्टर राजेशचा स्वभाव चांगलाच परिचयाचा होता. ) राजेशनी त्या इसमाला तपासून आपलं मत मित्राला कळवलं.  त्यांनी फी किती द्यायची हे विचारताच डॉक्टरना मित्राने सांगितलेली गोष्ट आठवली.  त्यावेळी राजेश आठवड्याच्या औषधांचे तपासणीसह पंचवीस रुपये घ्यायचे.  त्यामुळे विचार करून डॉक्टरांनी थोडी जास्त फी सांगितली.  दुसऱ्या दिवशी राजेशच्या मित्राचा फोन आला.  तो म्हणाला ' अरे मी तुला फी जरा जास्तच घे म्हटलं होतं ना '?  तो पेशंट मला म्हणू लागला की डॉक्टरांनी फारच कमी फी घेतली.  चांगले नाही वाटत हे डॉक्टर.  म्हणजे फी च्या आकारमानावर  डॉक्टरांना पारखणाऱ्या या लोकांना काय सांगणार.दुसरा किस्सा वेगळा आहे.माझ्या ऑफिस मधला एक happy-go-lucky स्वभावाचा माझा एक सहकारी अचानक खूप तणावात दिसू लागला. निरावानिरविची भाषा बोलू लागला.  त्याचं वजनही तणाव आणि कमी आहारामुळे झपाट्याने घटू लागलं.  काहीही खाल्ल्यावर त्याला पोटदुखी सुरू होत असे.  आणि त्यामुळे त्याला खाण्याची इच्छा होऊनही धीर होत नसे.  मी त्याला एकदा डॉ राजेशना सगळ्या रिपोर्ट्स सह भेटण्याचा सल्ला दिला.  अर्थात तोपर्यंत त्यानेही एक नव्हे तर दोन ॲलोपॅथी डॉक्टरांना आपली केस दाखवली होती आणि उपचारही सुरू होते.  परंतू नेमकं निदान होत नसल्यामुळे उपचारांना यश येत नव्हतं.  तो ही अखेर खूप कंटाळून गेला होता.  अखेर मी फारच पिच्छा पुरवल्यामुळे शेवटी तो डॉ राजेश कडे येण्यासाठी तयार झाला.डॉक्टरांनी त्याला तपासून महिन्याभरात गुण येईल याची खात्री दिली. फक्त महिनाभर खाण्याची काही पथ्य पाळायला सांगितली.  आणि खरोखर महिन्याभरातच माझा हा मित्र पुन्हा एकदा पहिल्यासारखा आनंदी दिसू लागला.  आपल्याला या आजारातून सहिसलामत बाहेर काढणाऱ्या डॉ. राजेशना आजही तो खूप मानतो.  अर्थात डॉक्टरांचं नेमकं निदान आणि योग्य औषधोपचार यामुळेच हे शक्य झालं.आज डॉ. राजेश बर्वेंचं क्लिनिक पेशंटनी भरलेलं असतं.  प्रत्येकाच्या चेहऱ्यावर आपल्या आजार इथे नक्की बरा होणार हा भाव असतो.  आजही डॉक्टर प्रत्येक रुग्णाला व्यवस्थित तपासून त्याच्या मनातील रोगाविषयीचा गैरसमज दूर करून मगच औषध देतात. फक्त औषध बनवण्यासाठी आता त्यांच्याकडे कंपाऊंडर आहे . आजही आपल्या रोजच्या व्यस्त वेळापत्रकातून एक दिवस ते होमिओपॅथी महाविद्यालयाच्या विद्यार्थ्यांसाठी आवर्जून राखून ठेवतात.  आजही डॉक्टर राजेश बर्वे तसेच आहेत.  गेल्या पंचवीस वर्षात मिळालेल्या प्रचंड यशाने त्यांच्या वागणुकीत , स्वभावात आणि रुग्णांना त्यांच्याकडून मिळणाऱ्या सेवेत कोणताही नकारात्मक बदल झालेला नाही.अनेक संशोधन कार्यात त्यांचं महत्त्वाचं योगदान आहे.   अनेक राष्ट्रीय आंतरराष्ट्रीय सेमिनार मध्ये त्यांनी  आपले संशोधनात्मक पेपर सादर केले आहेत.डॉक्टरांच्या रुग्णसेवेत त्यांच्या सुविद्य पत्नी डॉ.वृषाली यांची साथ खरोखर मोलाची आहे.उथळ पाण्याला खळखळाट फार असतो ,परंतू सखोल सागर मात्र शांत असतो  तसच डॉ.राजेश बर्वेंचं आहे.  शांत ,प्रसन्न आणि आश्र्वस्त भाव चेहऱ्यावर ठेऊन ते आपल्या कामात मग्न असतात.  आपल्या रूग्णसेवेबरोबरच  वेळात वेळ काढून निसर्गसौंदर्य स्थळांना भेट देण्याची मनापासून आवड असलेले डॉक्टर राजेश बर्वे मानवी व्यक्तिमत्त्वाचा एक वेगळाच पैलू दाखवून जातात.माझ्या आयुष्याच्या वाटेवर मला जवळून भेटलेले आणि एक माणूस म्हणून भावलेले एक अविस्मरणीय व्यक्तिमत्व ,डॉक्टर राजेश सुरेश बर्वे.

रंगपंचमीजागतिक चिमणी दिवस आणि जागतिक जलदिनाचे व्हाट्सअप स्टेटस आता उतरले असतील. त्याचबरोबर या दोन दिवसाचे महत्त्व ही संपले असेल काही मोजके लोक सोडले तर सर्वांना याचा विसरही पडला असेल. चिमणी दिनानिमित्त छतावर पाणी ठेवा म्हणणारे आणि जल दिनानिमित्त पाण्याचे महत्व सांगणारे सोलापूरकर आता रंगपंचमी साठी टँकरची व्यवस्था करत असतील आणि एका कॉलनीत किमान दोन टॅंकर पाणी वापरून रंगपंचमी साजरा करताना दिसतील. सहा दिवसाआड येणाऱ्या पाण्याचे महत्त्व जाणणारे, सोलापूरकर रंगपंचमीच्या संध्याकाळी अर्धा बॅरेल भर पाणी रंग उतरण्यासाठी पाणी वापरतील, हे तेच लोक असतात जे जलदिनानिमित्त पाण्याचे महत्व सांगणारे स्टेटस ठेवतात.Leaving no one behind ही थीम घेऊन या वर्षीचा जल दिन साजरा करण्यात आला म्हणजेच कोणीही पाण्यावाचून वंचित राहता कामा नये, प्रत्येकाला पाणी मिळवून देणे हे आपलं कर्तव्य आहे . यात माणसाबरोबर पशुपक्षी ही आले, त्यांना ही पाणी मिळालच पाहिजे, त्यांचा ही पृथ्वीवरील पाण्यावर समान हक्क आहे . जर पृथ्वीवरील पशुपक्षी झाडे जंगले व्यवस्थित राहिले तर मानव नावाचा प्राणी व्यवस्थित आनंदात राहू शकतो. पशुपक्ष्यांच्या गरजा कमी त्यांना पाणी ही कमीच लागत तरी आपण त्यांचे पाणी हिरावून घेऊन ते संपवत चाललोय.23 मार्च सर्व भारतीय लोकांचा जिव्हाळ्याचा सण ipl ही सुरू झालंय.  2014 च्या ipl चा एक किस्सा आहे . मुंबई महानगरपालिकेने ipl ला विरोध केला होता, कारण त्या वेळच्या दुष्काळात ipl च्या मैदानासाठी 40 हजार लिटर पाणी लागायचे . म्हणजे रोज 40 हजार लिटर पाणी फक्त मैदान तयार करण्यासाठी जात असे. तो पाण्याचा संघर्ष आजही चालूच आहे असं मला वाटतं. पण संघर्ष आता शेतकऱ्यांचा झालेला आहे मुंबईकरांचा नाही.पृथ्वीवर पाणी किती आहे ?आपल्या पृथ्वीचा 71 टक्के भाग हा पाण्याने व्यापलेला आहे.त्यातील 97 टक्के पाणी हे समुद्राचे खारे पाणी आहे, ज्याचा आपल्याला काही एक उपयोग नाही, उर्वरित तीन टक्के पाणी हे पिण्यायोग्य शुद्ध पाणी आहे. पण यातील दोन टक्के पाणी हे बर्फाच्या स्वरूपात स्वरूपात उत्तर ध्रुव व दक्षिण ध्रुवावर उपलब्ध आहे . याचाही आपण वापर करू शकत नाही म्हणजेच आपल्या पृथ्वीवर एक टक्के पाणी आहे जे आपण वापरू शकतो या एक टाक्यातील 0.5 टक्के पाणी हे भूजल स्वरूपात आहे .पिण्यायोग्य 1 टक्के पाण्याचा वापर पृथ्वीवरील पाण्याचा वापर पृथ्वीवरील 753 करोड लोक करतात त्यातील भारताची संख्या सर्वाधिक आहे. भूजलाचा वापर आपण विचार न करता करू लागलो,  तर आज आपण जी वीस रुपयाची पाण्याची बाटली विकत घेतो तीच पाण्याची बॉटल पुढे जाऊन आपल्याला दोन हजार रुपये खर्च करायला लागेल, आणि ही परिस्थिती यायला जास्त दिवस शिल्लक उरले नाहीत.भूजल आणि स्मार्ट सोलापूरकरआपलं सोलापूर हे विकासाच्या दृष्टिकोनातून खूप वेगाने पुढे सरकत आहे. स्मार्ट सिटी मध्ये समाविष्ट झाल्यापासून सोलापूर मध्ये खूप बदल दिसून येत आहे. त्यातीलच एक म्हणजे नुकत्याच जाहीर झालेल्या स्वच्छ सर्वेक्षण 2019 मध्ये सोलापूर ने भीम उडी घेत 54 वे स्थान पटकावले आहे. ही खूप आनंदाची गोष्ट आहे, पण पण शहराचा विकास ज्या पद्धतीने चालू आहे तो पूर्णपणे पर्यावरणाला संपवून केला जात आहे .उदा.समृद्धी महामार्गाच्या निर्मितीसाठी हजारो झाडाच्या कत्तली अक्कलकोट आणि मंगळवेढा मार्गावर  केल्या गेल्या आहेत. या झाडांमध्ये वड, पिंपळ, चिंच इ. देशी झाडांचा समावेश होता ही झाडे किमान 50 ते 60 वर्षे जुने होते.म्हणजेच विकास करत असताना सोलापूरकर आणि प्रशासनाला पर्यावरणाचा विसर पडला की काय ? असा प्रश्न निर्माण होतो .अशीच अवस्था भूजलाची ही झाली आहे. आज सोलापुरात नवनवे इमारती उभारत आहेत, त्यासाठी लागणारे पाणी म्हणून भूजलाचा वापर मोठ्या प्रमाणात होत आहे. हा वापर शहरा बरोबर ग्रामीण भागातही कृषी उद्योगासाठी व पिण्यासाठी म्हणून भूजलाचा वापर केला जातोय. आज सोलापूर शहरात दररोज प्रायव्हेट कन्सल्टान्सी द्वारे किमान पंचवीस ते तीस भूजल सर्वे केले जातात आणि त्यातील दहा ते पंधरा लोक नवे बोअर सुरू करीत आहेत. ही परिस्थिती शहराचे झाली यापुढे जाऊन जर जिल्ह्याचा विचार केला तर, आज दररोज सोलापूर जिल्ह्यात 300 ते 400 भूजल सर्वे होतात आणि त्यातील किमान शंभर नवे बोर सुरू केले जातात.  जर ही परिस्थिती अशीच सुरू राहिली तर तो दिवस दूर नाही ज्यादिवशी भूजल साठा संपून जाईल. भूजलाच्या वापराला माझा विरोध नाही, पण आपण निसर्गाकडून घेतलेल्या या पाण्याचा योग्य वापर करीत नाही,  त्याचबरोबर भूजल पातळी वाढवण्यासाठी काही उपाययोजनाही करत नाही. साधी गोष्ट आहे, आपण जरआपल्या  शेजारच्याच्या भांड्यात एखादी वस्तू आपल्या घरात आणली तर ते भांडण परत देताना, आपण त्या भांड्यात काहीतरी वस्तू किंवा पदार्थ भरून आपल्या शेजार्‍याला देत असतो. ही आपली संस्कृती आपल्याला सांगत सांगते. पण निसर्गाच्या बाबतीत आपण आपली हीच संस्कृती विसरून गेलोय. निसर्गाच्या भांड्यातून आपल्याला लागेल तेवढं लागेल तसं उपसून घेतोय पाणी आणि त्या निसर्गाच्या भांड्याला रिकामा सोडून देतोय.आज निसर्गाच्या त्या भांड्याला पुन्हा भरण्याची वेळ समोर आलेली आहे.  रंगपंचमी मध्ये अशे अनेक व्यक्ती आपल्याला दिसतील जे बोर चालू करून हजारो लिटर पाणी वाया घालवून पाण्याची नासाडी करून रंगपंचमी साजरी करतात. त्यांना समज देण्याची त्याचबरोबर भुजलाचे महत्व सर्वांना पटवून देऊन भूजल पातळी कशी वाढवावी हे सर्वांना सांगणे गरजेचे आहे.2019 आणि रंगपंचमीरंगपंचमी आपण दरवर्षी साजरी करीत असतो मजा करीत असतो , पण रंग खेळून झाल्यावर तू चढलेला रंग उतरवण्यासाठी आपण किमान चार बादल्या पाणी वापरतो. तरी रंग काही उतरत नाही त्या रंगलेल्या चेहऱ्याने रंगलेल्या बोटांनी आणि बोटांच्या नखांमध्ये ही शिल्लक राहिलेल्या रंगासोबत आपण ऑफिसला जातो,  मुख्यता विद्यार्थी परीक्षेला जातात त्यांना त्यांची ओळख द्यावी लागते परीक्षेला बसण्यासाठी त्याच रंगलेल्या  हाताने  आपण जेवण हे करतो  आणि नंतर ना आजारीही पडतो ,हे आपण टाळू शकतो. जर आपण रासायनिक रंगा ऐवजी नैसर्गिक रंगाचा आणि कोरड्या रंगाचा वापर करून रंगपंचमी साजरी केलात तर.  पाण्याचा कमीत कमी वापर आपण करायला शिकलो पाहिजे. यावर्षीच्या रंगपंचमीत आनंदाचे रंग उधळूयात आणि पाणी वाचवूया त्याचबरोबर प्रत्येक ठिकाणी पाणी वाचवण्याचा प्रयत्न करूयात .सर्वांना दाखवून देऊयात की फक्त आमचं शहर स्मार्ट झालं नाही, तर आम्हीसुद्धा स्मार्ट झालोय.स्मार्ट सोलापूर बरोबर स्मार्ट सोलापूरकर ही निर्माण झाले.

परिपाठ संपला अन् सारी मुले रांगेने वर्गात गेली. मी देखील कार्यालयात जाण्यासाठी पाऊल उचलले तोच माझ्या पहिलीच्या वर्गातील मुलांचा आरडाओरडा ऐकू आला . कुणी भितीने रडत होते तर कोणी घाबरून दूर पळत होते . काही जण 'मॅडम ,मॅडम ' मला बोलवत होते. मी तशीच जोराने तिकडे धावले . इतक्यात अर्जुन माझ्याकडे पळतच आला आणि माझ्या हाताला धरून धापा टाकत बोलला ," मॅडम , वर्गात साप आहे. " ऐकून मीही जरा घाबरले पण मुलांसाठी धाडस केले .मुलांना कसेबसे शांत केले अन शेजारीच असलेल्या शालेय पोषण आहाराच्या स्वयंपाक गृहातील सरपणाचे एक मजबूत लाकुड घेऊन आले . माझ्या चिमुकल्या विद्यार्थ्यांचे घाबरलेले चेहरे समोर आले तशी माझी भीती कुठल्या कुठे पळून गेली. अर्जुनला सरांना घेऊन येण्यास सांगून मी वर्गात प्रवेश केला अन् माझ्या मुलांना घाबरवणाऱ्या प्राण्याचा शोध घेऊ लागले .पावलांचा जराही आवाज न करता मी मुलांनी अंगुली निर्देश केलेल्या जागेकडे बघू लागले आणि माझ्या काळजात धस्स झाले. गणित कोपऱ्यातील शैक्षणिक साहित्याच्या भरणीजवळ 'तो ' अगदी शांत- निवांत वेटोळे घालून बसला होता . मुलांना मी माझ्या ओठांवर बोट ठेऊन खुणेनेच शांत रहायला सांगितले . त्याला तसा निपचित पाहून मला जरा धीर आला . मी आणखी सावध झाले आणि त्याच्या जवळ गेले . त्याला नीट निरखून पाहू लागले. त्याचा तांबूस ,तपकिरी रंग , त्यावरचे काळे ठिपके पाहून तो ' विषारी नाग' आहे हे कुणीही सहज ओळखले असते.त्याच्या बसण्यावरून आणि फुगलेल्या शरीरावरुन त्याने नक्कीच काहीतरी गिळले असणार याची मला खात्री पटली .आता मी आणखी जवळ गेले. आमच्यातील अंतर 2 फुटाएवढे राहिले असेल. माझ्या मागे माझे 5-6 शूर विद्यार्थी येऊन उभे राहिले अन् तेही ' नागोबाचे ' निरीक्षण करत हळू आवाजात कुजबुजू लागले. तेवढ्यात चौथीला शिकविणारे गणपुलेसर आले . सापाला मारण्यासाठी माझ्या हातातील लाकूड मी त्यांच्याकडे देऊ लागले. तसे ते चार पाऊले मागे सरकले. मी विचारले तर म्हणाले,"माझे नाव महादेव आहे आणि साप न मारण्याचे मी माझ्या आईला वचन दिले आहे." हे ऐकून मला जरा रागच आला . मी जागेवरुनच शाळेच्या गेटकडे पाहू लागले . कुणी ग्रामस्थ मदतीसाठी मिळतोय का याचा शोध घेऊ लागले . मान वळवून वारंवार त्या आगंतुकाकडे पाहू लागले . पुढल्याच क्षणी दोन गावकरी दिसले . मी त्यांना हात वर करून बोलावले पण 'येळ नाही, वावरात निघालो ' असे दुरुनच त्यांनी ओरडून सांगितले. पालकांची उदासीनता पाहून मीही जरा नाराजच झाले . पण वेळ विचार करत बसण्याची नव्हतीच.लगेच माझ्या डोक्यात नागमंत्र्याचा विचार आला. मी मुलांना हळू आवाजात विचारले की आपल्या गावात कोणी मंत्र टाकून साप धरतो का तर मुले नाही म्हणाली. मला तर कुणी सरपमित्रही माहीत नव्हता. 'आता काय करावे' हा मोठा प्रश्न माझ्यासमोर  उभा होता. नागाला मारणे मला एकटीला शक्य झाले नसते आणि मला ते पटतही नव्हते .शेवटी मला एक युक्ती सुचली . मी अर्जुनला शैक्षणिक साहित्याची  एक मोठ्या तोंडाची प्लास्टिकची भरणी रिकामी करायला सांगितली . मी भरणीचे काय करणार याचा अंदाज गणपुले सरांना आला असणार . " मॅडम , राहू दया . आजच्या दिवस ऑफिसमध्ये वर्ग  भरवा पण आता इथून चला "आणि ते स्वतः वर्गाबाहेर गेले . माझे 5-6 शूर मावळे सोडून बाकीच्या मुलांना मी गणपुले सरसोबत त्यांच्या वर्गात पाठवून दिले . आता वर्गात मी , नागोबा आणि माझे मावळे होतो . आवश्यक त्या सूचना देऊन मी मावळ्यांना वर्गाच्या बाहेर दारात उभे राहण्यास सांगितले. " सापाने खूप पोटभर खाल्ले आहे . खाऊन तो सुस्तावला आहे . तो पळूही शकणार नाही आणि जर का तो पळालाच तर तुम्ही देखील सरांच्या वर्गाकडे पळा ," असे मुलांना सांगून मी भरणीचे तोंड उघडले. भरणी अत्यंत सावकाशीने नागाच्या पुढे ठेवली . हातातील लाकूड टाकून दिले अन् दर्शक घेतला. दर्शकाच्या साह्याने मी त्याला भरणीत लोटण्याचा प्रयत्न करू लागले. तो एवढा सूस्त झाला होता की फक्त जीभ बाहेर काढून मला घाबरवू लागला . त्याच्या अशा वागण्याने मला आणखी धीर आला आणि एका जोराच्या फटक्यात सापाला  भरणीत लोटले. झटक्याने भरणीचे तोंड झाकण लावून बंद केले . मावळ्यांना तिथेच थाम्बायला सांगून मी तितक्याच घाईने शाळेच्या मागे जरा दूरवर असलेल्या ओढ्याकडे गेले . सावधगिरीने भरणीचे झाकण उघडले . उघडी भरणी तशीच खाली ठेवली अन् मागे वळून न बघता शाळेकडे धावले.~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~लेखनशीला अम्भुरे बिनगे(साद)परतुर ,जालना

मुंबापुरीत अनेक व्यक्ती विविध व्यवसायात , अनेकविध क्षेत्रात व्यस्त आहेत. मी स्वतः एका विदेशी बँकेत वीस वर्ष  चांगल्या पदावर काम केलं.  आपण ज्या क्षेत्रात रोजीरोटी कमावतो त्या कामाला पूर्ण न्याय देतो का ?  आपल्या कामात तन मनाने सामावून जाणं फारच थोड्यांना जमतं.  कलेच्या प्रांतातही आज हेच चित्र दिसतंय.  चटकन पैसा आणि प्रसिद्धी मिळवण्याच्या हव्यासापायी कलेमधला आत्माच हरवून जातोय.  आणि कलाकार ओरड करतात ' रसिक आम्हाला स्वीकारत नाहीत '. परंतू कलेशी प्रामाणिक राहून काही केल्यास रसिक त्याचं स्वागत मनापासून करतात हे वेळोवेळी सिद्ध झालं आहे.हे सगळं लिहिण्याचं कारण असं की अशा एका हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीत , उपशास्त्रीय संगीत आणि सुगम संगीतातील ज्येष्ठ अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्वाच्या सहवासात येण्याचं भाग्य मला लाभलं आहे.माझ्या वडिलांना असलेली वाचनाची आवड कुटुंबात साऱ्यांमधेच निर्माण झाली.  वडिलांकडे विविध प्रकारच्या मराठी , इंग्रजी आणि संस्कृत भाषेतील दिड ते दोन हजार पुस्तकांचा संग्रह आणि व्यासंग होता. नोकरी सांभाळून थोडं लेखन, काव्य तसच संगीत कार्यक्रमाचं संहिता लेखन निवेदन हा माझा छंद होता आणि अजूनही आहे.  एका संगीत कार्यक्रमाचं निवेदन करत असताना प्रदीपजीना जवळून पाहण्याचा योग आला.  दुसऱ्या दिवशी मला फोन आला ' मी प्रदीप धोंड , आपल्याला भेटायचंय . कधी याल ? मी त्यांना भेटलो आणि त्यानंतर अनेकदा भेटत राहिलो , इतकंच नव्हे तर त्यांच्या संगीत परिवारात मिसळून गेलो.संगीतनिष्ठा म्हणजे काय हे मला प्रदीपजींकडे गेल्यावर समजलं.     दिवसाचे अक्षरशः चोवीस तास संगीत हा विषय डोक्यात असणारा हा कलावंत मनापासून रमतो आपल्या संगीत परिवारात.  सतत काहीतरी नाविन्याचा ध्यास लागलेल्या या व्यक्तीला , त्यांच्या विचारांना समजून घेण्यासाठी काही काळ जावा लागतो.  दहिसर स्थित प्रदीप धोंड हे एक संवेदनशील संगीतकार म्हणूनही प्रसिद्ध आहेत.  संगीत विशारद आणि संगीत अलंकार या पदव्यांनी सन्मानित झालेल्या प्रदीपजीना नामवंत गुरूंचं मार्गदर्शन मिळालेलं आहे.  अथक रियाजबरोबर गोड आणि सुश्राव्य गळ्याची देणगी लाभलेल्या प्रदीपजींची ख्याल गायकी रागांची नेमकी बांधणी स्पष्ट करत अप्रतिम सौंदर्याचं रूप घेऊन रसिकांसमोर येते.  परंतू प्रदीपजींचं वेगळेपण मला जाणवलं ते त्यांच्या संगीत परिवारातील सहकारी , शिष्यांना पुढे घेऊन जाण्याच्या विचारामुळे.  त्यांना व्यासपीठ मिळावं यासाठी त्यांची सतत धडपड सुरू असते.  व्यासपीठावर येताना काही वेगळ्या संकल्पनेसहं त्यांनी रसिकांसमोर यावं या विचारातून ते अनेक संगीत कार्यक्रमांची बांधणी करत असतात.  ' साद निसर्गा ' या निसर्गाचे विविध भाव  दाखवणारा तसच संहितेमधून पर्यावरणासारखा महत्त्वाचा विषय मांडणारा संगीत कार्यक्रम आठ ते सोळा वयोगटातील बाल कलाकारांना घेऊन त्यांनी सादर केला.  विविध प्रचलित मराठी निसर्ग गीतांनी सजलेल्या या कार्यक्रमाला मुंबईत रसिकांचा सुंदर प्रतिसाद मिळाला.  त्यानंतर ' साद विधात्या ' या कार्यक्रमातून प्रतिभावान कवींची अप्रचलित गीतं जी  प्रदीपजींच्या संगीत प्रतिभेने सजली होती अशा भाव, भक्तीगीतांना एका संकल्पनेत गुंफून हा नावीन्यपूर्ण कार्यक्रम त्यांनी  रसिकांसमोर आणला.  अप्रचलित गीतं असल्यामुळे हे एक धाडसच होतं.  पण प्रदीपजी निश्चिंत होते.  रसिकांनी या ही कार्यक्रमाला मनापासून उपस्थिती आणि दाद दिली.  या दोन्ही कार्यक्रमाचं संहिता लेखन आणि निवेदन करण्याचं भाग्य मला मिळालं.  प्रदीपजींनी संगीतबद्ध केलेल्या अनेक ध्वनिफिती प्रसिद्ध कंपन्यांनी प्रदर्शित केल्या आहेत.परंतू या साऱ्याचा मुकुटमणी शोभावा असा प्रदीपजींच्या संगीत आणि गान प्रतिभेची साक्ष देणारा एक कार्यक्रम गेली अनेक वर्ष मुंबईत आणि मुंबई बाहेरही अनेक ठिकाणी सादर होत आहे , 'गीतगीतामृत '.  भगवद्गीतेचा गीतमय आविष्कार असा हा  संगीत कार्यक्रम पहाणं आणि ऐकणं म्हणजे एक अवर्णनीय आनंद आहे.  कॅनडास्थित कविवर्य ना.भा. दातार यांच्या  'गीतगीता' या पुस्तकावर आधारित हा कार्यक्रम अप्रतिम चपखल शब्दरचना , कर्णमधुर संगीत आणि अजोड सादरीकरण यामुळे रसिकांच्या मनावर कायमचा कोरला जातो यात तिळमात्र शंका नाही.  तीन तास आपल्या भावपूर्ण आणि गोड गळ्यातून भगवद्गीतेसारखा थोडा क्लिष्ट विषय रसिकांसमोर सादर करताना प्रदीपजींच्या चेहऱ्यावर दिसणारा अलौकिक भाव मी निरखला आहे.  या अप्रतिम कार्यक्रमासाठीही सुसंवादन करण्याचं भाग्य मला लाभलं आहे.  भावपूर्ण गायन म्हणजे काय हे समजून घेण्यासाठी संगीत साधकांना प्रदीपजींचा हा कार्यक्रमएक वस्तुपाठ आहे.संगीत कलेकडे प्रदिपजीं पैसा मिळवण्याचं साधन म्हणून पहात नाहीत.  कार्यक्रम उभे करताना स्वतः आर्थिक झीज सोसून इतर कलाकारांना मोबदला मिळावा म्हणून ते प्रयत्नशील असतात.संगीत कलेला जीवन मानणाऱ्या प्रदीपजींना आपल्या परिवारातील सहकारी , शिष्यांना घेऊन गप्पांचे फड जमवण्याची , निसर्ग संनिध्यात फिरायला जाण्याची आणि खावैयेगिरी करण्याची मनापासून आवड आहे.  प्रदिपजींचे गुरु चंद्रकांत पारकर यांनी स्थापन केलेली स्वरसाधना विद्यालय ही संस्था १९९१ सालापासून अगदी आजपर्यंत साधकांना  हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीताची संथा देत यशस्वीपणे उभ्या आहेत.त्यांच्या या वाटचालीत मला सामील होता आलं हेच माझं भाग्य.

प्रत्येक नात्याला जस एक नाव असत तस प्रेम म्हणलं कि आपल्याला दोन भिन्न व्यक्तींनी एकमेकांना गुण दोषांसकट स्वीकारणे आणि एकमेकांचा सोबतआनंदाने राहणे हे आठवत. पण प्रेम यापेक्षा पण खूप काही असत. ते आई वडील आणि मुलांमध्ये असणार मायेचं प्रेम असेल किंवा मग नवरा बायको मधले सुखद क्षण असतील. प्रेम म्हणजे दोन मैत्रिणीं मधलं घट्ट मैत्रीचं नातं असेल किंवा मग दोन मित्रां मधलं काट्यावर बसून चहा घेताना मारलेल्या गप्पांमध्ये दडलेलं असेल. प्रेम म्हणजे बहीण भावातील एक घट्ट वीण असते किंवा मग आयुष्याचा वळणावर अनेक अनोळखी माणसं भेटतात आणि मग नकळत आपलीच होऊन जातात अशा अनामिक नात्यामधले बंध. अगदी एखाद्या मुक्या जनावराला घरी आणावं आणि त्यांनी आपल्याला जीव लावावा हे पण प्रेमचं.प्रेमाची अनेकरूप असतात. आपण आपल्या घरावर किंवा आपल्या घरातली प्रत्येक वस्तूवर करतो ते प्रेम. आईनी मुलांना एखाद्या चुकीसाठी ओरडाव आणिआज्जीनी "जाऊ दे गं! लहान आहेत" असा म्हणून आपल्या पदराने डोळे पुसावेत ते प्रेम. आजोबांचा चष्मा लावून आजोबांची नक्कल करणे आणि मग त्यावर आजोबांनी नातीची बाहुली हातात घेऊन "हि माझी" म्हणणं हे प्रेम. दुसऱ्या घरातून सून म्हणून आलेली मुलगी त्या नव्या घराला, कुटुंबातील प्रत्येक व्यक्तीला आपलंसं करते हे प्रेम. एखाद्या गोष्टी साठी वडिलांनी कान धरून दिलेली समज आणि मग त्याच वडिलांची रात्र भर होणारी घालमेल आणि नकळत डोळ्यांचा कडा जेव्हा ओलावतात ना ते प्रेम. अनोळखी म्हणून यावं आणि कधीही न तुटणारे असे बंध निर्माण झालेले शेजारी म्हणजे प्रेम.  वयस्कर आई वडिलांना खाण्यापिण्याची पथ्य पाळायला लावणं हे मुलांचं प्रेम असत. पण तेच त्यांचा शेवटचा दिवसात कोणत्याही पथ्य, बंधनां शिवाय तीच मुलं त्यांना हवं ते सगळं खाऊ देतात हे देखील प्रेमचं असत. कारण दोन्ही परिस्थिती मध्ये त्यांना आपल्या आईवडिलांची काळजी असते आणि त्यांचा सहवास जास्तीत जास्त हवा असतो. या शिवाय प्रेम वेगळं कायअसतं? प्रेम हे स्पर्शातून कळत. डोळ्यात दिसतं. कधी एक ही शब्द न बोलता सगळं सांगून जात तर कधी ते व्यक्त करायला शब्द कमी पडतात. कधी ते कोमल स्पर्शून कळत तर कधी एका स्मित हास्यातुन जाणवत. कधी ते आनंदानी मोहरत तर कधी रुसव्या फुगव्या तून व्यक्त होत. हळू हळू ते मनातून फुलत, सहवासातून बहरत आणि सर्वत्र आनंद पसरवत. प्रेमाची व्याख्या काळाप्रमाणे आणि वयाप्रमाणे बदलत जाते पण त्यातला गोडवा कायम राहतो. 

काल्पनिक पत्रलेखनपतंगास पत्रप्रेषकनंदू पतंगवालेकागदी गल्लीफिरकीपुर12345678दि 14/01/2019प्रिय पतंगा,गोड गोड पापा.आज आकाशात तुला उंच उडताना पाहिले अन लगेचच पत्र लिहायला घेतले.मला तू फार आवडतोस. पंख नसूनही तू आभाळात मजेत उडत असतोस.तुझे वेगवेगळे रंग आणि मजेमजेचे आकार मला नेहमीच हवेसे वाटतात. तुझी लांबलचक नागासारखी शेपटी सारखी वळवळत असते. एकदा मी बाबांकडे पतंगासाठी हट्ट केला होता .तेव्हा बाबांनी मला घरच्या घरी पतंग बनवून दिला होता.कागदापासून पतंग कसा बनवायचाहे मी बाबांकडूनच शिकलो .आता मलाही नाना रंगांचे आणि ढंगाचे पतंग बनवता येतात . माझ्या मित्रांचा वाढदिवस असला की मी त्यांना त्यांच्या आवडीचा पतंग बनवून देतो . खूप खुश होतात ते. बरं मला एक सांग की उंच उडताना तुला भीती तर वाटत नाही ना!!! आणि हो...... वर गेल्यावर तुला ढग, पक्षी , विमान या साऱ्यांना अगदी जवळून बघता येत असेल , स्पर्श करता असेल ना !! मज्जा आहे बुआ तुझी. ए....... मलाही कधीतरी तुझ्यासोबत ने ना रे आभाळात . मलाही वरुन खाली बघायचे आहे .उंचावरून माझे जमिनीवरचे मित्र कसे दिसत असतील ते मला एकदा बघायचे आहे . तुझ्या मांज्याची मात्र मला जाम भीती वाटते . एकदा तर माझा हातच कापला होता . तेव्हापासून जरा कमीच पतंग उडवितो मी.आता मी जातो . चंदूला पतंग बनवून द्यायचा आहे . तो साहित्य घेऊन आलाय . टाटा.तुझाच मित्रनंदूप्रति ,पतंगराव शेपटीवालेआकाश विहारउंचवाडी

quotes

शीलूताईभूतदया निवासअभयपुर431501दि 19। 12।2019प्रिय ससूल्या,गाजरासारखा गोड पापा.आज चित्रांच्या पुस्तकात तुला पाहिले अन् तुझी खूप आठवण आली प्राणीसंग्रहालयातील तुझी भेट आठवली.म्हणून पत्र लिहायला घेतले.तुझा कापसासारखा मऊ मऊ स्पर्श मला भारी आवडतो बुवा!!! तुझे टुनटुन उड्या मारीत पळणे बघतच राहावेसे वाटते.मन्यासारखे लाल डोळे , छोटे शेपूट आणि उंच कान तुला शोभून दिसतात. पण मला एक प्रश्न विचारावासा वाटतो की तुझा पांढराशुभ्र मळत नाही कसा? तू तर नेहमी मातीत आणि बिळात राहतोस . तू एवढा भित्रा कसा आहेस? तुझ्याविषयी सर्व गोष्टी आईने मला सांगितल्या. मी पुन्हा एकदा तुला भेटण्यासाठी येणार आहे .आता माझी अभ्यासाची वेळ झाली आहे . टाटातुझी मैत्रीणशिलूताईप्रति,ससोबाबिळ बंगलामातीची वाडीरानपुर

प्रेषक,बाली,अभ्यासनगरीयशवाडीदि 12/08/2019प्रिय पेनास,आदराचा आणि तितकाच जिव्हाळ्याचा नमस्कार.आज मी परीक्षेत पहिल्या क्रमांकाने उत्तीर्ण झाले आणि सर्वात आधी तुझी आठवण झाली . म्हणून मी तुला हे पत्र लिहायला घेतले. मला आठवतो अजूनही तो दिवस. मी बाबांकडे एका नव्या खास पेनसाठी हट्ट करत होते . तो दिला नाही म्हणून मी रुसून बसले होते . माझा तो अबोला असह्य होऊन बाबांनी मला समजाऊन सांगितले , ' अगं छोटी, कोणताही पेन वापरला तरी तुझी हुशारी कमी नाही होणार किंवा वाढणारही नाही . तुझ्या हाताचे वळणच एवढे छान आहे की कोणत्याही पेनने लिहिलेस तरी तुझे अक्षर मोत्यासारखे टपोरे आणि सुवाच्य येणार . पेन हे साधन आहे . तुला मेहनत करुनच सर्व काही साध्य करायचे आहे. तेव्हा पेनच्या आकर्षकतेकडे आणि महागड्या किम्मतीकडे लक्ष न देता मन लावून अभ्यास कर. यश धावत पायाशी येईल.' मला बाबांचे म्हणने पटले. मी पेन या साधनाकडे न बघता त्यातून झरणाऱ्या शब्दांकडे वळले.जेव्हा चौथी बोर्ड परीक्षेत मी पहिली आले तेव्हा मी तुझे अन् बाबांचे मनोमन आभार मानले . तू कसाही असलास तरी लिहिणाऱ्यास प्रामाणिकपणे मदत करतोस. खरंच तुझे मानावे तितके आभार कमीच आहेत.तुझे विविध रंग आणि बनावटी आजही मला आकर्षित करतात पण बाबांचे बोल आठवतात.एखाद्या साहेबांच्या खिशात किती ऐटित बसतोस हं तू. तुझ्यामुळेच त्या साहेबीपणाला आणि माणसाला महत्त्व प्राप्त होते. बरं !! एक सांगायचं राहूनच गेलं की . आज निबंध स्पर्धेत माझा पहीला नंबर आला . ही बातमी मी औ बाबांना सांगून येते . तोवर तू इथेच टेबलावर बस. तुझी मैत्रीणबाली.प्रति,पेन(लेखणी)अक्षर निवासशब्दनगरी.

मराठी मानुस - सद्या उदभवले ली महाराष्ट्रा ची परिस्थीती नी आज मला पहीलान्दा लीहना ची प्रेरणा दिली.

पत्रलेखन                    शीला बिनगे(साद)                     'शारदेय'                     मेन रोड, परतुर                     ता परतुर जि जालना                     431501                     दि. 23/10/2019प्रिय दादू ,सप्रेम वंदे.मोबाइलच्या जमान्यात माझे पत्र पाहून कदाचित तू मला वेडी ठरवशील पण मला माहीत आहे की तुला माझी पत्र वाचायला , टपोरं मोत्यासारखं हस्ताक्षर डोळ्यांनी वेचायला आवडतं ते. म्हणून मीच ठरवले की पत्र लिहून तुला खुश करू.आजच शाळेला दिवाळीच्या सुट्या लागल्या अन् तुला पत्र लिहायला घेतले.तुला सुट्या लागल्या की तूही लगेचच निघ . भाच्यांसाठी खूप सारे फटाके आणि भेटवस्तू घेऊन ठेवल्या आहेत. त्यांना कधी देतेय असे झालेय बघ. नोकरीच्या निमित्ताने तू विदेशी गेलास . सुखसोयी , भौतिक सुविधा सारं काही तुझ्या पायाशी लोळण घेतंय. तुझं चौकोनी कुटुंब अगदी मजेत आहे हे पाहून बाई(आई)सह आम्ही सारेजण समाधानी आहोत . तरीही तुला डोळे भरून, समोर बसवुन प्रत्यक्षात बोलल्याशिवाय मनाला चैन पडत नाही. त्यामुळे तू लगेचच निघायची तयारी कर. दादाला (वडील) जाऊन 2 वर्षे झालीत. बाई एकटी पडलीय आणि तूही विदेशी आहेस. तिला मी आमच्याच् घरी ठेवलंय पण तिला सारखी तुमची ओढ वाटते . तुम्ही येणार म्हणून तिने तयारी सुरु केलीय . झेपत नसतानादेखील तिने सगळे घर झाडून स्वच्छ केले . वाण्याकडे किराणा सामानाची यादी दिलीय. आकाशकन्दिल , पणत्या, फटाके सारं काही आणून ठेवलंय. आता तुमच्या वाटेकडे डोळे लावून बसलीय. त्या म्हाताऱ्या डोळ्यांची आस पूरी कराया लवकर ये रे दादू.अरे !!! महत्वाचे तर लिहायचे राहूनच गेले की . आता यापुढे दरवर्षी भाऊबीजेसाठी मी माहेरी येणार नाही. तर तुम्हीच सर्वजण माझ्याकडे यायचय. फराळ, गोड- तिखट जेवणे सारं काही माझ्याच घरी करू. त्यानंतर मग वहिनीला माहेरी जाता येईल . तिलाही तिच्या माहेरी 2- 4 दिवसासाठी जाऊन येऊ दे. बाई कितीही मोठी( मानाने , वयाने , पदवीने) झाली  तरी तिला माहेराची ओढ असतेच रे.बरं, आता लेखन थांबवते. तू कधी निघणार आहेस ते कळव म्हणजे मी आमच्या ह्यांना तुला घ्यायला पाठवते. वहिनीला माझा नमस्कार सांग आणि भाचे कंपनीला गोड पापे.तुझी छोटीशीलाता.क.= गुड्डीला मुलगी झालीय . बाळ गुटगुटित आहे.प्रति,संतोष अम्भुरेआर.के .इंटरनॅशनल स्कूल,निअर साऊथ कॅनॉल,टोकियो , जपान

फळ्यास पत्र(काल्पनिक पत्रलेखन)प्रेषकशिलिमाबालांगणकिलबिलवाडीप्रिय फळ्यास,माझा मैत्रीपूर्ण नमस्कार. आज कदाचित मी तुला आठवतही नसेल पण तू मात्र नेहमी माझ्या सोबत आहेस.बालवाडीतील त्या पहिल्याच दिवशी मी जरा नाराजीनेच आले होते पण तुला पाहून खुदकन हसले. तुझा तो सफरचंदाचा आकार आणि काळा कुळकुळीत रंग मला फारच आवडला. त्यावर असलेले हसऱ्या मुलीचे रंगीत चित्र पाहून तर मी जाम खुश झाले . मग मी जागोजाग तुला शोधू लागले . तू सगळ्या भिंतींवर वेगवेगळ्या आकारात छान थाटात बसला होतास.माझी नाराजी तर कुठल्या कुठे पळून गेली. ज्या गोष्टी मला अवघड वाटायच्या त्या तू अगदी सोपे करून समजून सांगायचास . तुझ्यावरची पांढरीशुभ्र मोत्यासारखी टपोरी अक्षरे पाहूनच मी लिहायला अन् वाचायला शिकले. इंग्रजी ,गणित आणि बाकीचे विषयही तुझ्यामुळेच सोपे वाटले.तुझी मात्र कमाल आहे बुवा!! एकाच ठिकाणी बसून कित्ती जणांना तू हुश्शार बनवतोस. कसं जमतं रे तुला हे सारं? ना रागावणं, ना चिडणं फक्त शांत राहून ज्ञान देणं तुला छान जमतं. मला तुझं खूप कौतुक वाटतं रे.काळाची गरज म्हणून तूही स्वतःत बदल करून घेतलेस. ग्रीन,व्हाइट असे तुझे रूप पालटले पण सोपे करून शिकविन्याचा तुझा मुळ स्वभाव , गुण तू सोडला नाहीस . म्हणूनच तू मला आणखी जास्तच आवडू लागलास . मला अजूनही आठवतंय की लहानपणी मी तुझ्या अंगावर रेघोट्या मारायचे,अंक गिरवायचे, चित्र काढायचे. यातूनच मला चित्रकलेचा छंद जडला. असो .पत्र खुपच लांबत आहे . आता लिहिणे थांबवते.तुझी मैत्रीण शिलिमाप्रति,फलकरावशालामंदिरज्ञानगाव~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~एक पत्र माझेशीला अम्भुरे बिनगे(साद)परतुर, जालना

काल्पनिक पत्रलेखनवर्षाराणीस पत्रप्रेषक,शीलूचिंबसेनाप्रमुखदुष्काळवाडीरणरणपूर.प्रिय वर्षाराणी,मला तू जाम आवडतेस बाई.तुझ्यासोबत खेळताना ,भिजताना नि गारा वेचताना खूप खूप मज्जा येते. पण तू काही वेळेवर येतच नाही. नेहमीच वाट पाहायला लावतेस. तुझ्या येण्यानं सारी सृष्टी आनंदात न्हाऊन निघते .झाडे - वेली,पशू ,पक्षी सर्वांची तू तहान भागवतेस. शेतकरीदादा तर तुझी आतुरतेने वाट बघत असतो. आमची चिंबसेना तर आईचा मार आणि बाबांचा ओरडा हसून सहन करतो आणि लपून का होईना तुझ्याशी खेळायला येतो.तू मात्र येतच नाहीस .आम्ही फक्त वाटच बघत बसतो. आता तरी लवकर ये . आम्हा सर्वांनाच तू हवी आहेस. आणि हो ........ आलीस तर आनंदाने ढगांचा ताशा बडवत ये. सगळ्यांना सुखाच्या बरसातीत भिजवून टाक. आमचा राग-राग करू नकोस . हसणारे संसार महापूरात वाहून नेऊ नकोस गं बाई!!!!!बरं ,आता मी पत्र पूरं करते. चिंबसेना कागदी होड्या बनवण्यासाठी मला बोलवत आहे . मी जाते. तू मात्र लवकर ये गं वर्षू !!!!तुझी बालमैत्रिणशीलूप्रति,वर्षाराणीगारवा सदनचिंब गल्लीपाऊसगाव

भारतीय क्रिकेट संघ सर्वश्रेष्ठ म्हणून सुध्दा वर्ल्ड कप मधुन बाहेर पडणे शोभले नाही

जीवनला अनेक नवे आहेत ,जीवन खूप सुंदर आहे कुणाला ते थोड दुखाचे वाटते .पाहावे तेवढे सुंदर आणि बघावे तेवढे गंभीर असते जीवन .कोणाला अख्खे आयूष्य तिजोरी चोरापासून लपून ठेवण्यात जाते तर कोणाचे आयुष्य भाकरीचा चंद्र शोधण्यात निघून जाते.बाहेर पडलेच कधी तर अनेक प्रश्न दिसतात ,काही रडवतात ,तर काही अंतर्मुख करून जातात .मग सहजच मनाला वाटते ,जे हात भाकरीचा चंद्र शोधते त्याला जर हे अन्न फेकून न देता आपुलकीने खाऊ घातले तर त्यांचे मन  किती शांत होईल .ज्यांच्याकडे भरपूर आहे त्यांनी आपल्या मानवतेला जागृत करून त्यांना मदत केले पाहिजे .एका माणसाने दुसर्या माणसाच्या दुखात धून जावे ..आयूष्य संघर्षाचे दुसरे नाव आहे .आयुष्य म्हटले कि  संघर्ष आलाच म्हणून खचून न जाता मिळून त्याला सामोरे गेले पाहिजे .                                                                                                          Adv  Vishakha Borkar

प्रत्येक स्त्रीच्या आयुष्यात येणारं सुंदरसं क्षण , म्हणजेच आईपण.

शेवटपर्यंत दादा समाजसेवक राहिले.

'मत' असं हवं जे सर्वांगतेने आणि बुद्धीच्या आणि सामाजिक भान ठेवून दिलेले असावं.

प्रेषकनिसर्गराजामु .हरित नगरीपोस्ट वृक्षवल्ली नगरता .धराजि वसुंधरा सृष्टीप्रिय मनुजा,अनेक शुभाशीर्वाद.तुझ्यासाठी मी अनेक भेटवस्तू पाठवल्या आहेत .त्या तुला मिळत असतीलच हे मला नक्की माहीत आहे .तुझी काळजी करता करता मी स्वतः ला पुरता विसरून गेलोय बघ .आता थोडा अशक्तपणा जाणवत आहे ,ग्लानि आल्यासारखी वाटतेय .तुझ्या आधाराची गरजआहे मला. म्हणून हाती घेतलंय हे पत्र लिहायला.मी तुला तळहाताच्या फोडावानी जपले आणि तू माझ्याशी एवढा निष्ठुर का रे वागतो आहेस!!! आता हेच बघ ना. माझी वनराई तुला सावली , लाकुड,फळे- फुले, औषधी देतात आणि तू मात्र  स्वतः च्या फायद्यासाठी त्यांची कत्तल चालवली आहेस. अरे! अशीच वृक्षतोड सुरु राहिली तर तुलाच उन्हाचा त्रास होईल. मग शीतल छाया कशी मिळणार? रसरशित फळे कोठुन खायला मिळणार?प्रसन्नतेसाठी फुलांचा सुगंध कुठून आणशील? त्यामुळे जरा सावर आणि समजून घे माझे महत्त्व.तुझे घर जर कोण्या कारणाने उध्वस्त झाले तर तू किती रडतोस!!! मग माझ्या नसण्याने माझे प्राणी , पाखरे,कीटक कुठे राहतील बरे?? मीच त्यांचा आसरा,निवारा,घर आहे.  मी नष्ट झालो तर ते तुला दिल्याशिवाय राहतील का?माझ्या कुशीत शांत पहुडलेला निळा,अथांग समुद्र तुला कधीच काही मागत नाही. तू मात्र त्याला नेहमी त्रास देतोस. घाण पाणी,कचरा ,प्लास्टिक पिशव्या व बॉटल्स आणि तेलकट तवंग यामुळे तो नीट श्वासही घेऊ शकत नाही. समुद्र एकटा दिसत असला तरी अनंत जीवांचा तो पालनकर्ता आहे. तोच असा दूषित झाला तर जे जलचर आहेत त्यांचे अस्तित्व धोक्यात येईल...तुला देखील साज शृंगारासाठी रंगीबेरंगी खडे, प्रवाळ,मोती मिळायचे नाहीत.स्वतः साठी म्हणून तरी तू या सागरी संपत्तिचा सांभाळ कर. खळखळ करीत हुंदडणारा खोडकर ओढा, वळणे घेत झुळझुळ वाहणारी अल्लड नदी ,शांत नि पोक्त विहिरी हे सारेजण मिळून तुझी तहान भागवतात आणि तू त्यांनाच छळतोस ! कधी कधी तर तुझ्या या वेडेपणाची दया येते.वाढत्या लोकसंख्येमुळे जमिनीची गरज भासू लागली,घरे कमी पडू लागली.शेती विकून उंचच उंच इमारती बांधल्या. शेतीचे क्षेत्र कमी झाले म्हणून उत्पादन कमी झाले आणि आता तर धान्य आयात करायची वेळ आली. माझे डोंगर तू भुईसपाट केलेस. तिथेही वस्ती करून राहायला लागलास. असे करून तू तुझा विनाश ओढवून घेत आहेस.राहण्यासाठी ,जागेसाठी बेसुमार वृक्षतोड झाली अन् पावसाचे प्रमाण कमी झाले.पाऊस कमी झाला म्हणून शेतीचे उत्पन्न कमी झाले.का समजत नाही तुला ते?मनुजा,अजूनही तू तुझे असे अनिर्बंध वागणे थांबवले नाहीस तर तुझेच नुकसान होणार आहे.  माझी हानि होताना पाहून माझे घटक गप्प बसणार नाहीत. भूकंप अतिवर्षण ,अनावर्षण, त्सुनामी, पूर ,दुष्काळअशा अनेक मार्गांनी त्यांनी वचपा काढलाय.पण तुला अजूनही ते कळत नाही.म्हणूनच सांगतोय,आता तरी जागा हो मनुजा. हे सगळे दुष्कृत्य थांबव.झाडे लाव,पाणी अडव,पाणी जीरव,पर्यावरणाचे रक्षण कर,संवर्धन कर.यातच तुझे कल्याण आहे.लक्ष देऊन ऐक जरा-कावळा करतो काव कावम्हणतो माणसा झाड लाव.शेवटी एकच सांगतो की सर्वात हुशार आणि बुद्धिमान प्राणी म्हणून तू सर्वश्रुत आहेस .थोडा समजदार बन आणि मला जरा आधार दे.तुझ्याच सेवेतनिसर्गप्रति,मनुजमु.पो.परिसरपुरता.पृथ्वीतलजि.अवकाशनगर~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~एक पत्र माझेशीला अम्भुरे बिनगे( साद)परतुर ,जालना

*तथाकथित बुद्धिवाद्यांची कार्यपद्धती-1*(चौकट अंधश्रध्दा निर्मुलनाची)----------------------------------------by - *योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com09 एप्रिल 2019या लेखमालिकेतील *#तथाकथित_बुध्दीवाद* या लेखाचा समारोप करतेवेळी म्हटल्याप्रमाणे आपण आता या लेखात, यवतमाळ येथे झालेल्या *#92_व्या_अखिल_भारतीय_ मराठी_साहित्य_संमेलनात* वाचल्या न गेलेल्या *#नयनतारा_सहगल* यांच्या भाषणाच्या अनुषंगाने *#तथाकथित_बुद्धिवाद्यांचे_कार्य* नेमक्या कुठल्या पद्धतीने चालते हे पहाणार आहोत.- - - - - - - - - - -या भाषणाचा व्यवस्थित अभ्यास केल्यास आपल्याला त्याचे तीन भाग पाडता येतील.1. अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या परंपरेचा गुणगौरव व या संमेलनाशी स्वतःची जुळवून घेतलेली नाळ2. भारतातील वर्तमानावर केलेले भाष्यआणि3. भारतातील वर्तमान परिस्थिती बदलण्यासाठी साहित्यिकांना केलेले आवाहन- - - - - - - - - - -आता, एक एक करून प्रत्येक भागावर चर्चा करुया..1. *अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या परंपरेचा गुणगौरव व या संमेलनाशी स्वतःची जुळवून घेतलेली नाळ*अर्थातच, साहित्य संमेलनाचा केलेला गौरव आणि त्याच्याशी दर्शविलेला आपला संबंध.. इथपर्यंत *#नयनतारा_सहगल* यांचे भाषण अगदी योग्य मार्गाने चालते.. पुढे?पुढे या भाषणाने संपूर्ण राजकीय भूमिका घेतलेली असून त्याचा साहित्याशी असलेला संबंध दूरवर निघून गेला आहे.त्यामुळे प्रश्न असा उभा राहतो की, *साहित्यिकांनी राजकीय भूमिका घ्याव्यात की घेऊ नयेत?* आणि *"व्यक्तिस्वातंत्र्य"* या आजच्या काळाच्या महत्वाच्या जिवनमूल्याचा विचार करता, प्रत्येकाला *हवी ती भूमिका मांडण्याचे स्वातंत्र्य असायलाच हवे* यात कुठलेही दुमत असू शकत नाही.मग अडचण नेमकी काय आहे?मला वाटते, *राजकीय भूमिका नेमकी कुठे? म्हणजेच नेमकी कुठल्या मंचावरून घेतली जात आहे?* याबद्दल सर्वात मोठी अडचण आहे. आणि ही अडचण आपण व्यवस्थित समजून न घेतल्यास, त्याचे भयंकर दुष्परिणाम भविष्यकाळात साहित्यच नाही तर विविध क्षेत्रांवर उमटू शकतात.याचे अगदी ताजे उदाहरण,मुंबई येथे भरलेल्या एका चित्र प्रदर्शनाचे आणि तेथे, अभिनेते अमोल पालेकर देत असलेले भाषण मध्येच थांबविण्यात आलेल्या प्रकाराचे म्हणता येईल.अमोल पालेकर यांचे भाषण थांबवल्यामुळे काही साहित्यिकांनी, कलाकारांनी नंतर प्रचंड ओरड केली.त्यानंतर या आरडाओरड्याचा आधार घेऊन तथाकथित बुद्धिवादी ज्या वृत्तपत्रांच्या खुर्च्यांवर संपादक म्हणून ठाण मांडून बसलेले आहेत, त्या वृत्तपत्रांनी *अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा मुद्दा* उचलून धरत देश रसातळाला निघाल्याची द्वाही फिरवली. आणि या सगळ्यात मुख्य मुद्द्याला बगल दिली गेली.तो मुद्दा म्हणजे,*चित्रकलेवर आधारित प्रदर्शनात देत असलेल्या भाषणामधून मिस्टर अमोल पालेकर चित्रकलेचे; चित्रकाराच्या गुणवत्तेचे, चित्रकलेप्रती चित्रकाराच्या समर्पित भावनेचे.. नेमके कुठले पैलू समाजासमोर आणत होते?*आणि अगदी असेच नयनतारा सहगल यांच्या न झालेल्या भाषणाचेही आहे..आपण हे समजून घ्यायला हवे की,*कलाकारांना, साहित्यिकांना उपलब्ध होणारे मंच हे त्या त्या विषयांशी संबंधित विचार मांडण्यासाठी असायला हवेत.*उद्या जर मी,एखाद्या गझल मंचाच्या व्यासपीठावर माझी वैयक्तिक राजकीय विचारधारा मांडू लागलो तर?एखाद्या बालसाहित्याच्या व्यासपीठावर विशिष्ट राजकीय विचारांची पेरणी करू लागलो तर?एखाद्या काव्य मैफलीत राजकीय भाषण देऊ लागलो तर?तर.. ते जसे अनुचित ठरेल, तसेच या थोरामोठ्या व्यक्तींनी सुध्दा आपले राजकीय विचार मांडण्यासाठी मिळतील ते मंच कुठलाही विधिनिषेध न बाळगता वापरणे चुकीचे आहे...आणि ते वापरले जात असतील तर त्याला विरोध होणारच. अगदी शक्य त्या स्वरूपात, शक्य तेवढ्या प्रकारे, शक्य तितक्या ताकदीने, शक्य तितक्या संघटित स्वरूपात.. विरोध होणारच.असो..ख्यातनाम कलाकार, साहित्यिकांद्वारे मिळतील ते मंच कुठलेही तारतम्य न बाळगता कशा प्रकारे वापरणे सुरू आहे.. या गोष्टीची जाणीव मला सर्वप्रथम तेव्हा झाली, जेव्हा मी एक साहित्यिक म्हणून साहित्य क्षेत्रात अगदी नवखा होतो.कुठल्यातरी "विवेकवादी लेखक संघाचे" कि तत्सम नावाच्या लेखक संघाचे ते अधिवेशन होते. अर्थात मला फारसे कुणी ओळखत नसल्याने मी त्या अधिवेशनाला माझ्या एका लंगोटीयार मित्रासह फक्त श्रोता म्हणून हजर होतो. शहरातल्या अनेकविध कॉलेजचे तरुण-तरुणीही माझ्यासोबतच त्या रटाळवाण्या कार्यक्रमात हास्याचे फवारे उडवत सहभागी झालेले होते.कार्यक्रमातल्या परिसंवादाची सुरुवात महाराष्ट्रातल्या एका प्रसिद्ध नाटककाराच्या भाषणाने झाली. अधिवेशन विवेकवादी लेखक संघाचे असल्याने मला व्यक्तिशः नाटककाराकडून "कुठल्याही विषयावर लिहित असताना लेखकाने आपला विवेक जागृत कसा ठेवावा" या विषयावर मार्गदर्शन अपेक्षित होते. कारण समोर कॉलेजची होतकरू मंडळी बसलेली होती. उद्या त्यांच्यापैकी अनेक जण लेखक / कवी होणार असतील..परंतु भाषणाची सुरुवात झाली, तीच मुळात तत्कालीन केंद्र शासनाला शिव्या घालण्यापासून.अरे.. व्यासपीठ कुठले अन् तुम्ही काय बोलताय? का बोलताय? समोर बसलेल्या तरुण पिढीचे मार्गदर्शक म्हणून तुम्ही "विवेकावर आधारित संतुलित लिखाण कसे करायचे असते" यावर भाष्य अपेक्षित आहे.. एवढे तरी तुम्हाला समजते की नाही?कार्यक्रम संपवून घरी आल्यावर मी, या नाटककाराचे असे का झाले असेल बुवा? यावर बराच विचार केला..तेव्हा माझ्या लक्षात आले की,*पुराणकथांतील महापुरूषांची निवड करून त्यांच्या तोंडी अशोभनीय अशी, परंतु लोकांना हसायला लावणारी भाषा वापरून उभी केलेली पात्रं आणि या पात्रांच्या आधारावर उभे केलेले नाटक एवढीच या नाटककाराची वैचारिक पार्श्वभूमी आहे.* त्यामुळे त्याच्याकडून विवेकाची अपेक्षा धरणे हाच मुळी *अंधश्रद्धेचा भाग* झाला.हरकत नाही...भारतीय समाज आता जागृत झालेला आहे.त्यामुळे,*वाटेल त्यावेळी.. वाटेल तिथे.. वाटेल तेवढे.. वाटेल तसे.. लिहून आणि बोलून झाल्यावर स्वतःलाच चिमटा काढून,*....*"बोल की लब आजाद है तेरे.."*‌‌....*असं म्हणायची आठवण करून देणाऱ्या #तथाकथित_बुद्धिवाद्यांनी पसरवलेल्या सर्व बुध्दीभ्रमांचा आणि अंधश्रद्धांचा पगडा आपोआपच दूर होऊ लागल्याने पुढील काळ हा भारताच्या उज्ज्वल भवितव्याचा असणार आहे.*- - - - - - - - - - -जाता जाता,नयनतारा सहगल यांच्या भाषणाचे आपण जे तीन भाग केले आहेत त्यातील पहिल्या भागाच्या अनुषंगाने आपण साहित्यिक, कलाकारांकडून *राजकीय भूमिका नेमकी कुठल्या मंचावरून घेतली जात आहे व अशा पद्धतीने कुठलेही व्यासपीठ विषयाशी विसंगत विचारांच्या प्रसारासाठी वापरणे कसे गैर आहे* हे पाहिले.पुढील लेखात आपण नयनतारा सहगल यांच्या उर्वरित भाषणावर चर्चा करणारच आहोत.तोपर्यंत,तथाकथित बुद्धिवाद्यांद्वारे इतरांचा बुद्धिभ्रम करण्यासाठी जी पद्धत वापरली जाते, तिचे आणखी एक उदाहरण पाहूया व त्यावर चिंतन करूया.#नयनतारा_सहगल यांचे साहित्य संमेलनातील भाषणाचे निमंत्रण रद्द केल्याच्या निमित्ताने उठलेल्या गदारोळाचा लाभ उठवून, भारतातील #तथाकथित_बुद्धिवादी जमातीने अन्याय झालेल्यांची बाजू घेण्याचा अविर्भाव दाखवून, साहित्यिक व साहित्य प्रेमींमधे फूट पाडण्याची मोठी खेळी केली होती.पण आपण लक्षात घ्यायला हवे की,ही #तथाकथित_बुद्धिवादी जमात एकीकडे आपापल्या वृत्तपत्रांच्या मोठमोठ्या लेखांमधून, आणि वृत्तवाहिन्यांमधे 'वाद-संवाद' (खरे तर वितंडवाद) घडवून आणत आपण डॉ. नरेंद्र दाभोलकरांचा कैवार घेत असल्याचा आव आणते, तर दुसरीकडे डॉक्टरांनी ज्या 'ज्योतिष' या विषयाला थोतांड मानले त्या ज्योतिषांचे दैनिक व साप्ताहिक राशिभविष्य मात्र नित्यनेमाने न चुकता छापून आपापले गल्ले भरायचे काम करत असते.*ज्यांना कुठलाही ठोस विचार मांडायचा असतो, त्यांनी आपापल्या मान्यतांना बगल देत सोयीस्कर बाजू घेऊन चालत नाही. कारण, असे करणे म्हणजे स्वत:च स्वतःच्या विचारधारेवर भलेमोठे प्रश्नचिन्ह निर्माण करणे होय.*बाकी,अधिक काय सांगू ..*तथाकथित बुद्धिवादी नहीं हूं,**सीधी सीधी बात करूंगा ।**उलझाते रहे जो भारत को,**मैं उनका पर्दाफाश करूंगा ।*नमस्कार 🙏☘ 🍁 ☘ 🍁 ☘

🦋 *बटरफ्लाय इफेक्ट* 🦋(चौकट अंधश्रद्धा निर्मूलनाची)----------------------------------------by - *योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com06 एप्रिल 2019.एडवर्ड लॉरेन्स यांनी आपल्या चाओस थिअरीमधे मांडलेला हा *बटरफ्लाइ इफेक्ट* आपल्याला सांगतो की, कुठेतरी एका ठिकाणी झालेली शुल्लक गोष्ट, भविष्यातील एखाद्या मोठ्या घटनेस कारणीभूत ठरू शकते.याचे उदाहरण देताना त्यांनी असे म्हटले की,एका ठिकाणी फुलपाखराने आपले पंख फडफडवल्यामुळे तिथून हजारो मैलांवर असलेल्या दुसऱ्या एखाद्या ठिकाणी मोठे वादळ येते.आता आपल्याला प्रश्न असा पडू शकतो की,काहीतरीच काय बडबड लावलीये. हे असं कधी होऊ शकतं का?पण वाचकांनो..फुलपाखराच्या गोष्टीद्वारे दिलेले रूपक अलंकाराचे उदाहरण बाजूला ठेवले तरी... आपण मानवीय इतिहास आणि साहित्याचा अभ्यास केल्यास आपल्याला असे दिसून येईल की, होय. कधीकधी इतक्या शुल्लक गोष्टींमुळे भविष्यातील एखादी मोठी घटना घडू शकते.असो..माझ्याच आयुष्यातल्या एका बटरफ्लाय इफेक्ट सांगतो.आजपासून साधारण 13 महिन्यांपूर्वी, मी एका गज़ल मुशायऱ्यात एक शेर ऐकला आणि तो ऐकून खालील लेख लिहिला होता.---------------------------------------*कशावर टाळ्या वाजवायच्या ?*By,*योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबाद.(मी मुलभूत इथिक्स आणि बेसिक्सला ठेच पोहोचेपर्यंत कधीच विरोधी लिहिलं नाही.. लिहिलंच तर विरोधातूनही इतर पैलू समजावण्याचाच कल असतो..पण,*ही मात्र शुद्ध आणि परखड टिकाच...* ).....😔मी शिव्या ऐकल्या..मी शाप ऐकले..मी रखरखते ताप ऐकले..मी भगभगते संताप ऐकले..मी धगधगते अंगारे ऐकले..मी किंचाळ्यांतले शहारे ऐकले..मी दु:खाचे गर्भित इशारे ऐकले...मी युद्धाचे खुले नगाडे ऐकले..मी नको ते हीन ऐकले..मी कधी दर्जाहीन ऐकले..पण,...मी इतके बिभत्स 👇 ... कधीच ऐकले नव्हते.*सत्तर वर्षांचा हा माझा, देश रखेली आहे...**हा ही सांभाळत नाही, तो ही सांभाळत नाही...*... कुणाविषयी बोलताय? काय बोलताय? कशासाठी बोलताय? 😡मातृभूमी नका मानू हवं तर..नका मानू शिवरायांनी घडवलेल्या मातीची महती..नका मानू संतांनी केलेला लोकजागर..नका मानू सुधारकांनी घडवलेला समाज..नका मानू चाफेकर बंधूचे हौतात्म्य आणि नका मानू भगतसिंगाची विचारधारा..नका मानू गांधी, टिळक, सावरकर..नका मानू लोकशाही, नका मानू साम्यवाद, नका मानू भांडवलशाही, नका मानू समाजवाद...नका मानू कुठलाच धर्म आणि पंथ...पण,*जन्मदात्या आईची कुस तरी मानता की नाही?**बाळओठांनी प्राशिलेले दूध तरी मानता की नाही?**नऊ महिण्यांचा गर्भ आणि तुटण्याआधीची नाळ तरी मानता कि नाही?*स्वप्रतिमा पुजण्याची सवय लागलेल्या समाजाचं, हेच का खरं बुरखा फाडून बाहेर पडलेलं ओंगळ रूप?*लाभले आम्हास भाग्य बोलतो मराठी...* लिहून, मातृभाषेची अभिजात सेवा करणाऱ्या, सुरेश भटांनी जगद्विख्यात केलेल्या, "मराठी भाषेतील गझलेच्या शेरांची" हीच आजची घाणेरडी पातळी?नाही कळत मतला, नाही कळत काफिया.. तरीही गझल कळते आम्हाला...नाही कळत मात्रा, नाहीत कळत वृत्त.. तरीही गझल पचते आम्हाला..गझल गायला गळ्याला तान नसली तरी, गझल ऐकायचा विशिष्ट कान आहे आम्हाला..हा कान आहे म्हणूनच महान नटसम्राटासारखं म्हणावसं वाटतंय, *हे ऐकण्याआधीच कान फुटले का नाहीत आमचे?*जगातल्या सर्व धर्म-पंथांना आपल्या कवेत सामावून घेणाऱ्या "जम्बुद्वीपीय मातीबद्दल" ही असली शब्दरचना?का?तुम्हाला 'क ला ख' आणि 'त ला प' जोडता येतं म्हणून?कुणाची लायकी आहे हा देश सांभाळण्याची?कोण या "भारतीय उपखंडापेक्षा मोठा होऊन" त्याला सांभाळण्याची भाषा करू शकतो?अरे,अखंड भारताचे तुकडे करून आपला वाटाहिस्सा घेऊन गेलेले सुद्धा या भुमीला हिंदू-मुस्लीम हे दोन सुंदर नयन असलेली नववधू मानत होते रे......गदगदून टाकणाऱ्या दु:खाचा हा शेवट गझल शिकणारांसाठी....... "अकारण दंभी व अर्धवट ज्ञान असलेला गुरू, आपल्या शिष्यांनाही शेवटी नरकाच्या द्वाराकडेच घेऊन जातो.." असं "भारतीय (या उपखंडात उदयास आलेल्या सर्व धर्मांची) आध्यात्म परंपरा" मानते.*कुणासाठी काहिही असो..**हा देश तुमच्या आमच्यासारख्या करोडो करोडो भारतीयांसाठी मातृभुमी होती.. मातृभुमी आहे.. आणि मातृभुमीच राहील.**आणि, तिला हिनवणाऱ्यांच्या सुमार बुद्धीमत्तेसाठी...*(या वयातही नाती, सांभाळण्याचा योग येतो..मुलींसोबत बाहुल्या, खेळण्याचा योग येतो..रे नका कर्मदरिद्र्यांनो, गर्भात कळी खुडू ,)*'योगी' देतसे शाप मग, आत्म्यास रोग येतो...*... *असेच कठोर शब्द उमटतील.*---------------------------------------👆हा असतो *बटरफ्लाय इफेक्ट...*एका गज़लेच्या शेराने,लहान मुलांसाठी *अद्भुत कथामालिका* लिहिणाऱ्या माझ्यासारख्या एका छोट्याशा लेखकाला आतून इतकं हलवून टाकलं की मला,एका मोठ्या परिदृश्यातून आजकाल लिहिल्या जात असलेल्या एकंदरीत भारतीय साहित्याचा विचार करावा लागला.भारतीय साहित्यावर ज्या विघातक वृत्ती काही शतकांपासून प्रभाव पाडत आहेत... त्या वृत्तींचा आणि त्यांनी घडवून आणलेल्या परिणामांचा विचार करावा लागला..हा परिणाम नेस्तनाबूत करण्यासाठी आवश्यक उपाययोजनांचा विचार करावा लागला..हरकत नाही...आनंदाची गोष्ट अशी की,13 महिन्यांपूर्वी त्रास देणाऱ्या *बटरफ्लाय इफेक्ट* मुळे घडून आलेल्या मोठ्या बदलाचे सकारात्मक परिणाम, आज *अंधारातून प्रकाशाकडे* घेऊन जाणाऱ्या शाश्वत मार्गावर घेऊन आले आहेत.हा मार्ग..इंग्रजी शिक्षण भारतात आल्यापासून भारतीय जनमनावर हळूहळू आपला घट्ट पगडा निर्माण करणाऱ्या, *सगळंच नाकारण्याची वृत्ती* घडवू पाहणाऱ्या *तथाकथित बुद्धिवादी* जंजाळातून, पुन्हा एकदा आपल्याला आपल्या मूळ स्वभावाकडे... आपल्या मूळ भारतीय स्वभावाकडे... आपल्या मूळ भारतीय उपखंडाच्या स्वभावाकडे... आपल्या मूळ जंबूद्विपिय स्वभावाकडे... *स्वीकार भाव..* या आपल्या मुलभूत स्वभावाकडे घेऊन जाणारा आहे..असो..---------जाता जाता...आत्ताच सहाशे कलाकारांनी मोदींच्या म्हणजेच भा.ज.पा. च्या विरोधात मतदान करण्याचे आवाहन केल्याची बातमी वाचली.*सगळंच नाकारण्याची वृत्ती* एकदा अंगी भिनली, की मग त्याचे परिणाम असे होत जातात.आपल्या विचारधारेच्या विरुद्ध मतप्रवाह असलेले लोक 05 वर्षांपुर्वी सत्तेत काय आले,या *तथाकथित बुद्धिवाद्यांनी* 70 वर्षांची भारतीय लोकशाहीची परंपरा क्षणार्धात विसरून, भारतात हुकूमशाही येत असल्याची *अवास्तव हाकाटी* पसरवायला सुरुवात केली.*भाषण स्वातंत्र्याची गळचेपी* होत असल्याचा आरडाओरडा करत हे लोक 05 वर्षांपासून, मिळेल त्या ठिकाणी.. मिळेल त्या वेळी.. मिळेल तेवढे.. आणि वाटेल तसे.. बोलतच आले आहेत.इतके बोलूनही,"आपल्या बोलण्याचा परिणाम शून्य होतोय की काय?" असे वाटल्याने या लोकांनी आता सरळ सरळ *राजकीय आखाड्यात* उडी घेतली आहे.अर्थात,त्यास आक्षेप असण्याचे काहीच कारण नाही.*आक्षेप आहे, तो या लोकांनी जगभरात भारताला बदनाम करण्याच्या चालवलेल्या कटकारस्थानांवर.*हे सगळे लोक,त्या नसरुद्दीन शहाच्या खांद्याला खांदा लावून उभे आहेत, ज्याला आपल्या मुलांच्या भारतातील सुरक्षेबद्दल भीती वाटू लागली आहे..त्या अमीर खानच्या खांद्याला खांदा लावून उभे आहेत, ज्याच्या बायकोला काही वर्षांपूर्वी भारतात असुरक्षित वाटायला लागलं होतं..त्या भारताच्या उपराष्ट्रपती हमीद अन्सारीच्या खांद्याला खांदा लावून उभे आहेत, ज्याने पदावरून पायउतार झाल्याच्या दुसऱ्याच दिवशी "भारत मुस्लिमांसाठी असुरक्षित झाल्याची" दवंडी पिटली होती..अरे उतरा ना रिंगणात.. नको कोण म्हणतंय?भारतीय लोकशाहीवर तुमची श्रद्धा आहे की नाही?कि 05 वर्षांपूर्वीपर्यंत भारतात सगळं काही ठीक चाललं होतं, ही सुद्धा तुमची *अंधश्रद्धाच* म्हणायची?ठेवा जरा भारतीय नागरिकांवर विश्वास आणि होऊन जाऊ द्या *लोकशाहीचा महोत्सव.*पण त्यासाठी जगभरात भारताला बदनाम कशाला करताय?आणि हो..भारत कधीच कुणासाठी असुरक्षित होत नाही.तसेच भारताच्या सुपुत्रांना *असुरक्षिततेच्या भयाचा न्यूनगंड* कधीच पछाडत नाही.जरा व्यवस्था परिवर्तन काय झाले.. तुमच्या बुडाखालच्या खुर्च्या काय गेल्या.. तुम्ही भारतालाच बदनाम करायला सुरुवात केलीत...*तुम्ही भयग्रस्त झाला असाल,**पण जसे हजारभर वर्षांच्या परकीय आक्रमणांच्या काळात आमचे पूर्वज उभे होते.. तसेच आम्ही अजूनही निधड्या छातीने उभे आहोत.. नुसतेच एकटे नाही तर आमच्या मुलाबाळांसकट उभे आहोत..*पारशी, बहाई, ज्यू , तिबेटीयन बौध्दांप्रमाणे जगभरातून नाकारल्या गेलेल्यांच्या प्रेमळ *स्वागतासाठी..* त्यांच्या *संरक्षणासाठी..*आमच्या अस्तित्वाची *गुढी* असलेली ही *केशरी विजय पताका* घेऊन...नमस्कार 🙏☘ 🍁 ☘ 🍁 ☘

जर्मन कोड्याची भारतीय मिमांसा(चौकट अंधश्रद्धा निर्मूलनाची)by - योगेश रंगनाथ निकमऔरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com20 फेब्रुवारी 2019माननीय #हेमंत_कर्णिक यांच्या डी.पी. वरून योग्य अंदाज बांधला असल्यास मी त्यांना ‘काका’ म्हटलेलं वावगं ठरणार नाही. अर्थात, कुठलेही नाते जोडायच्या उद्देशाने नाही तर आमच्या वयातील अंतराच्या दृष्टीने. हे अंतर मुद्दाम अधोरेखित करण्याचेही विशिष्ट कारण आहे आणि ते म्हणजे, माझ्या मागच्या पिढीतील हेमंत कर्णिक यांना, त्यांनी इतकी वर्ष मनात बाळगलेलं #जर्मन_कोडं आता अचानक सुटू लागल्यासारखं वाटत असेल तर, तो त्यांचा अतिशय गंभीर असा गैरसमज आहे. आणि ते, माझ्या पिढीपुढे असलेल्या भारतीय कोड्यांचे चिंतन करण्याऐवजी, भारतातील सद्य परिस्थितीची 1933 मधील जर्मनीशी असुसंगत अशी सांगड बिनधास्तपणे घालत आहेत. हा जरा आंतरराष्ट्रीयच घोळ झाला. नाही का?माझ्या पिढीपुढे असलेली भारतीय कोडी काय आहेत ? हे पुढे मी विस्ताराने लिहिणारच आहे. त्याआधी आपण, हेमंत कर्णिक यांच्या उडालेल्या जागतिक गोंधळाची जरा विस्तृत अशी #भारतीय_मीमांसा करूया.क्रमांक 1.पहिल्या महायुद्धात अंगभंग झालेला जर्मनी 1933 पर्यंत अपमानाने पोळतच होता आणि त्यांचे राज्यकर्ते यासंबंधी विशेष काही करू शकतील असे जर्मन नागरिकांना वाटत नव्हते त्यामुळे त्यांनी नवा राज्यकर्ता निवडला.परंतु,स्वतंत्र भारताची परिस्थिती अशी नव्हती. आपल्या मातृभूमीची शकले झाली असली हा अपमान गिळून व विभाजनाचे क्रौर्य विस्मृतीत टाकून, भारतीय नागरिकांनी ही शकले स्वीकारणाऱ्या महात्मा गांधींच्या अनुयायांनाच आपले नेते मानले व त्यांनाच सत्तास्थानी बसवले. इतकेच नाही तर, भारताचा राज्यकारभार गेली साठ-सत्तर वर्षे स्वत:ला ‘गांधींचे अनुयायी’ म्हणवून घेणार्‍यांनीच चालवलेला आहे. आणि, आत्ताच झालेल्या चार राज्यांच्या निवडणुकांत त्यांनी मारलेली मुसंडी पहाता, येत्या लोकसभा निवडणुकीत ते सत्ताधार्‍यांना तुल्यबळच असणार आहेत.भारताच्या स्वातंत्र्योत्तर वाटचालीचा वरीलप्रमाणे राजकीय आढावा घेतल्यास आपल्या हे निश्चित लक्षात येईल की, जर्मनीमध्ये 1933 मध्ये जे सत्ता परिवर्तन झाले त्या मागील पार्श्वभूमीचा व भारतातील सद्य परिस्थितीचा सुतभरही संबंध नाही.क्रमांक 2.1933 ला जर्मनीमध्ये सत्तापरिवर्तन झाल्यावर पुढे युरोपमध्ये जो वंशवादावर आधारित अमानवी हिंसाचार झाला त्याची कारणे सुद्धा यूरोपियनच आहेत. यूरोपियन देशांनी जगभर आपल्या वसाहती निर्माण केल्या व इतरांवर राज्य करणे हा आपला अधिकारच आहे या भूमिकेस नैतिक अधिष्ठान देण्यासाठी यूरोपियन विचारवंतांनी इतिहासाच्या अंतर्गत मानववंशशाखा समाविष्ट करून मानवाला आर्य, इण्डो-जर्मन, इण्डो-युरेपियन इत्यादि वंशावळींमधे विभागून टाकले. नाकाच्या लांबीनुसार मानवाचा दर्जा ठरवला आणि स्वत:साठी सर्वोच्च वंशावळ आरक्षित करून टाकली.ही सगळी पार्श्वभूमी,हेमंत कर्णिक यांनी भारताच्या सद्य परिस्थितीची 1933 च्या जर्मनीशी सांगड घालताना विचारात घ्यायला हवी होती. तशी ती त्यांनी विचारात घेतली नाही यामागे त्यांचे अज्ञान खचितच नसणार. कारण त्यांनी जे कोडे मांडले आहे त्यावरून त्यांचा जर्मनी संबंधी भरपूर अभ्यास असल्याचे दिसून येते. मग का बरे त्यांनी त्यांचे जर्मन कोडे भारताच्या सद्यपरिस्थितीशी जोडून सुटत असल्याचे दाखवले असेल?याचे महत्वपूर्ण कारण ब्रिटीशांच्या भारतातील सत्तास्थापनेपासून आपण आजपर्यंत शिकत आलेल्या इतिहासात दडलेले आहे. आपण जो इतिहास शिकलो, तो भारताच्या भारतीय अवधारणेवर आधारित नसून यूरोपियन दृष्टीकोणावर आधारित आहे.तसेच,आतापर्यंत भारताच्या इतिहास संबंधी पुस्तकांवर कम्युनिस्ट विचारधारेचा घट्ट पगडा राहिलेला असल्याने, कम्युनिस्ट विचारधारेला विरोध करणार्‍यांना अशाप्रकारे ऐतिहासिक संदर्भांच्या गुंताड्यात गोवून फॅसिस्ट घोषित करणे सुलभ होऊन जाते. आणि अशा घोषणा करण्याचे महत्वाचे कारण म्हणजे, क्रूरकर्मा हिटलर हा प्रखरपणे कम्युनिज्म विरोधी होता. त्यामुळे, एकदा का आपल्या विरोधकांना त्याच्या रांगेत बसवले की आपण मानवतेची एक महान लढाई लढतो आहोत, असा स्वत:चाच समज करून देणे शक्य होत असावे.सध्या ‘भारतात फॅसीझम वाढत चालला असल्याचा’ जो जोरदार प्रचार होतो आहे त्यासंदर्भात आणि कम्युनिज्म संदर्भात आपण समजावून घ्यायचे ते एवढेच की,भारतीय उपमहाद्वीपात उदयास आलेल्या सर्वच धर्मांची भौतिकतेच्या विरुद्ध आध्यात्मिक शोध ही एकसमान मूळ धारणा राहिलेली असून, ‘कम्युनिस्ट विचारधारा’ मूळ रूपाने मानवाच्या भौतिक जगतातील सुखांसंबंधी जडवादी आहे. ज्या धरेवर येशू ख्रिस्ताच्या आधी सहाशे वर्षांपूर्वीचे महान दार्शनिक, ज्यांना हिंदू विष्णूचा एक अवतार मानतात त्या तथागत भगवान गौतम बुद्ध यांनी, तत्कालीन निरर्थक कर्मकांडात अडकून पडलेल्या ईश्वर या शब्दाचा प्रयोग न करता सुद्धा मानवाला भौतिकतेपासून दूर ठेवत स्वत:च्या आंतरिक जगाकडे जाणाराच मार्ग दाखवलेला आहे. आणि, हा मार्ग संपूर्णपणे वैज्ञानिक असून त्याची आपण प्रत्यक्ष प्रयोगांद्वारे अनुभूति घेऊ शकतो. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे या प्रयोगांसाठी श्रद्धा ही प्राथमिक साधन नाही.त्यामुळे,कोठल्याही #हिंसात्मक_क्रांती द्वारे तसेच ‘धर्म अफूसारखा असतो’ सारख्या जोरदार वाक्यासोबत ‘ईश्वराला उखाडून फेकण्याचा विचार करणार्‍या कुठल्याही तत्वज्ञानाची’ भारतीय उपमहाद्वीपात यशस्वी होण्याची शक्यता, भगवान गौतम बुद्ध यांच्याद्वारे आजपासून दोन हजार सहाशे वर्षांपूर्वीच शांततेच्या मार्गाने नाकरण्यात आली आहे.अर्थात,माननीय हेमंत कर्णिक हे नेमके कुठल्या विचारधारेचे आहेत हे मला माहिती नाही. परंतु, भारतातील सद्य परिस्थितीच्या अनुषंगाने त्यांनी आपले ‘जर्मन कोडे’ सोडवण्याचा जो प्रयत्न केला आहे, त्यावरून त्यांच्यावर यूरोपियन दृष्टीकोणावर आधारित भारतीय इतिहासाचा गाढा प्रभाव असल्याचे दिसून येते.हरकत नाही.आपण आपल्या स्वीकार भाव या मूळ भारतीय स्वभावाप्रमाणे आपल्या इतिहासावरचा हा यूरोपियन प्रभाव मान्य करूया आणि मग तो बाजूला सारण्यासाठी उपाययोजना करूया.या ऐतिहासिक गदारोळात, आपल्याला फार चिंतामग्न होण्याचे निश्चितच कारण नाही.कारण,भारतीयांवर यूरोपियन दृष्टीकोणावर आधारित भारतीय इतिहासाचा गाढा प्रभाव लादण्याचे यथासंभव प्रयत्न आजपर्यंत केले गेले असले तरी त्याद्वारे, भारतीयांची भारतीय अवधारणा आपल्याला छिन्नभिन्न करता येईल, ही त्यासाठी प्रयास करणाऱ्या लोकांची अंधश्रध्दा असल्याचेच आतापर्यंत सिध्द झाले आहे.असो,#चौकट_ अंधश्रध्दा_निर्मूलनाची या मालिकेतील मागच्या #तथाकथित_बुध्दीवाद या लेखाचा समारोप करतेवेळी आपण पुढील लेखात #अखिल_भारतीय_मराठी_साहित्य_संमेलनात वाचल्या न गेलेल्या #नयनतारा_सहगल* यांच्या भाषणाच्या अनुषंगाने,#तथाकथित_बुद्धिवादाचे_कार्य नेमक्या कुठल्या पध्दतीने चालते हे समजावून घेण्याचा प्रयत्न करूया,असे म्हटले होते खरे.परंतू,मधेच उद्भवलेल्या या #जर्मन_कोड्याची_मिमांसा करण्यासाठी हा लेख लिहावा लागला त्याबद्दल मी आपणा वाचकांची व #नयनतारा_सहगल यांची माफी मागतो. त्यांच्या न झालेल्या भाषणाकडे आपण पुढील लेखात वळूया.जाता जाता,जर्मनीचा विषय निघाल्याने आठवले. कुरकर्मा 'हिटलर' व जगाला साम्यवादी विचारांची महान देणगी देणारे 'कार्ल मार्क्स' हे दोघेही जर्मनच होते. आणि, एकाने प्रत्यक्षपणे मानवता पायदळी तुडवली होती, तर दुसऱ्याचे आपण अनुयायी आहोत असे म्हणवून घेणाऱ्यांनीही जगाला काही शांततेच्या मार्गावर नेलेले नाही.याउलट,आपली भारतीय आध्यात्म परंपरा 'मानवाला मानव म्हणून विकसित करण्याचे कार्य' लाखो वर्षांपासून करत आलेली आहे. आणि, आपली हीच परंपरा आताच्या काळातही मानवी क्षोभाला निश्चितच शांत करणार आहे. फक्त आपण, आपला हा अमुल्य वारसा समजावून घेण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.नमस्कार 🙏

*तथाकथित बुद्धिवाद*(चौकट अंधश्रध्दा निर्मुलनाची)----------------------------------------by - *योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com28 जानेवारी 2019*#कंगणा_राणावत* ची *#मणिकर्णिका : द क्वीन ऑफ झांसी* बघितली? नक्की बघा. उत्कृष्ट कलाकृती आहे.आणि मग,आपापल्या घरी येऊन आरामात चहा पितांना,आठवा... शाळेत शिकलेला 1857 चा उठाव.आठवा... MPSC/UPSC ची तयारी करताना वाचलेल्या/ वाचत असलेल्या 1857 बद्दल विभिन्न इतिहासकारांनी केलेल्या व्याख्या.काय होतं 1857?कोसळून पडत असलेल्या राजे-महाराजांच्या जुन्या राज्यव्यवस्थेला वाचवण्याचा *शेवटचा प्रयत्न*?कि, इंग्रज फौजेत सहभागी असलेल्या काळ्या कातडीच्या सैनिकांचा द्रोह म्हणजे *‘सैनिकी विद्रोह’*?कि, ख्रिश्चनांच्या विरुद्ध एक *‘धर्मयुद्ध’*?कि, विदेशी सरंजामशाही विरुद्ध *देशीय क्षोभ*?किंवा मग, भारताचे महान सुपुत्र *#स्वातंत्र्यवीर_विनायक_दामोदर_सावरकर* यांनी सांगितल्याप्रमाणे *#भारताचे_पहिले_स्वातंत्र्यसमर* ?काय होतं नेमकं 1857?नक्की विचार करा.कारण,*आपण इतिहासाकडे कुठल्या दृष्टीने पहातो यावर, फक्त ‘आपलेच नाही तर आपल्या पुढच्या पिढ्यांचे भवितव्य’ सुद्धा अवलंबून असते.*कारण,*फक्त काही महिन्यांनी आपण #लोकसभा निवडणुकांसाठी मतदान करणार आहोत, आणि जसे मी माझ्या हिंदी भाषेतल्या लघु पुस्तिकेत #2019_एक_आखरी_दांव मध्ये लिहिले आहे, या निवडणुका भारताचे भविष्य बदलणार्‍या आहेत.*कारण,*ह्या निवडणुका #राष्ट्रवाद या प्रमुख मुद्द्यावर होणार आहेत.*या संदर्भात आपल्याला व्यवस्थित समजून घेतले पाहिजे कि,*‘1857 बद्दल इतर इतिहासकारांनी केलेल्या व्याख्या आणि #स्वा._सावरकर यांचा या स्वातंत्र्यसमराबद्दल असलेला दृष्टीकोण’* म्हणजेच *‘#राष्ट्रवाद आणि तथाकथित बुद्धिवाद’* यामधला मूलभूत मतिभेद होय.ऐतिहासिक संसाधने सर्वांनाच समान तर्‍हेने उपलब्ध असतात. परंतू, निरपेक्षतेच्या कितीही गप्पा मारल्या तरीही मानव जोपर्यंत निरंतर साक्षीभाव असलेल्या अवस्थेस प्राप्त करत नाही तोपर्यंत तो सापेक्षच राहील. त्यामुळे,आपापल्या मान्यतांचेच चित्रण इतिहासकाराने लिहीलेल्या इतिहासात दृष्टिगोचर होत असते.आपले दुर्भाग्य आहे कि,इंग्रजी शिक्षण प्राप्त केल्यानंतर, पश्चिमी चश्म्यांतून भारताकडे पाहण्याची दृष्टी आपण कधीचीच विकसित केलेली आहे. आपण एक अशी व्यवस्था विकसित केलेली आहे कि ज्यात, राजकारणापासून पत्रकारितेपर्यंत, साहित्यापासून विद्यापीठांपर्यंत आपण सर्व त्या ‘तथाकथित बुद्धिवाद्यांनी’ घेरलेले आहोत, जे आपल्या 1857 संबधी दृष्टीकोणाला *#स्वा._सावरकरांच्या* दृष्टीकोणापासून दूर ठेवण्याचा सतत प्रयत्न करत असतात.परिणामी,भारतातील मागच्या सरकारच्यावेळी या व्यवस्थेत मोठे खेळाडू होऊन बसलेले *#मणिशंकर_अय्यर* यांनी अंदमानातून *#स्वा._सावरकर* यांची *‘वचने’* काढून टाकली होती. आणि, त्यांच्या या कृत्याबद्दल त्याच महाराष्ट्रातील साहित्य व पत्रकारिता क्षेत्रात किंचितही विरोधाचा आवाज उठला नव्हता, जिथे आत्ताच *#अखिल_भारतीय_मराठी_साहित्य_संमेलनाच्या* उद्घाटनासाठी *#नयनतारा_सहगल* यांना दिलेले निमंत्रण रद्द करण्यामुळे भूकंप आला होता.अर्थात,आपणच दिलेले निमंत्रण रद्द करणे म्हणजे निश्चितच आयोजकांच्या मनोवृत्तीचा क्षुद्रपणा होता. तसेच, या गोष्टीचा केला गेलेला धिक्कार व या साहित्य संमेलनाचा बहिष्कार सुद्धा आपापल्या जागी बरोबर होता.परंतू,ज्या प्रकारे *#दिव्य_मराठी* चे संपादक *#संजय_आवटे* यांनी या निमंत्रण रद्दीचा आधार घेत, या साहित्य संमेलनाच्या संपूर्ण परंपरेलाच नाकारले, ते सुद्धा चुकीचे होते.आणि,*ही ‘नाकरण्याची वृत्ती’ म्हणजेच #तथाकथित_बुद्धिवाद आहे.*खरे तर,मनुष्य... जोपर्यंत स्वत:चे ‘बौद्धत्व’ प्राप्त करत नाही तोपर्यंत त्याच्यामध्ये चांगुलपणा सोबत वाईटपणा सुद्धा अस्तीत्वात असणारच, हे शाश्वत सत्य आहे.या संदर्भात,जम्बूद्वीप म्हणजे भारतीय उपमहाखंडातील रहिवाशांनी अर्थात आपल्या सर्वांनी, ही गोष्ट नेहमी लक्षात ठेवायला हवी की,*‘तथाकथित बुद्धिवादात अंतर्भूत असलेल्या नाकरण्याच्या वृत्ती’ च्या विपरीत ‘स्वीकारणे’ हा आपला ‘मूळ स्वभाव’ आहे.*हा स्वभाव आपल्या संस्कृती आणि धर्म-पंथांमध्ये *प्रकट* झालेला आहे. याच स्वभावाने आपली जीवनशैली *विकसित* केलेली आहे. हा स्वभाव सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत आपले जीवन *प्रकाशमान* करत असतो. हा स्वभाव आपल्या जन्मामधेही आणि मृत्यूमधेसुद्धा *सामावलेला* आहे. हाच स्वभाव राजधर्मापासून संन्यासापर्यंत आपल्याला *मार्ग* दाखवत असतो. आपल्या याच स्वभावामुळे, मानवाच्या पहिल्या संस्कृतीने ‘सिंधु संस्कृती’ने इतरांसारखे काळाच्या उदरात आपले *अस्तित्व* हरवलेले नाही. आणि हाच स्वभाव, मानवाचे अस्तित्व असलेल्या या ग्रहावर आपल्या सर्वांचे पाय *खंबीरपणे* रोवून ठेवतो.आपण भारतीय,*आपल्यातील अपूर्णतेचा स्वीकार करून पूर्णत्वाची दिशा शोधतो व त्या दिशेने चालू लागतो. म्हणूनच, भौतिकतेच्या विपरीत अंतस्थतेचा मार्गाला आपण नेहमीच प्राथमिकता दिलेली आहे.*या विपरीत आज,*#तथाकथित बुद्धिवादाच्या विळख्यात* सापडल्याने आपण सगळंच नाकारायला सुरवात केली आहे.आपणच जसे #स्वा._सावरकरांना नाकारत सुटलो आहोत तसेच आपण #महात्मा_गांधींनाही नाकारतो आहोत. आपण आपापल्या मान्यतांची दैवते सोडून बाकी सगळंच नाकारायला सुरवात केली आहे.आणि कशाच्या जिवावर?कुठल्या कर्तुत्वाच्या आधारावर?ज्या ज्या महानुभावांनी आपापल्या क्षमतेनुसार, आपापल्या विचारांनुसार आणि कल्पनांनुसार हा देश बदलण्याचा, हा देश घडवण्याचा, या देशाला आनखी परिपक्व करण्याचा  यथासंभव प्रयत्न केला आहे त्या सर्वांनाच आपण कशाच्या जोरावर नाकारत सुटलो आहोत?नसतील आपल्या कल्पना या देशासाठी खस्ता खाल्लेल्या इतिहास पुरुषांच्या/ मातांच्या कल्पनांशी जुळत.. असेल आपल्या आणि त्यांच्या विचारांमधे फरक.. त्यांच्या स्वत:च्या बोलण्यात आणि वागण्यात कुठे कुठे तफावतही असेल.. पण म्हणून त्यांनी 'आपल्या पुढच्या पिढ्यांना आदर्श जग मिळावं म्हणून काहीच केलं नाही' असा त्याचा अर्थ होत नाही. हाच मापदंड आपल्या पुढच्या पिढ्यांनी लावायचा ठरवला तर त्यांच्या दृष्टीने आपला इतिहास किती क्षुद्र ठरेल याची आपल्याला कल्पना आहे?भविष्यात आपला हा इतिहास क्षुद्र ठरू नये, यासाठी आज आपल्याला विचार आणि त्या विचारावर ठामपणे कृती करण्याची गरज येऊन ठेपलेली आहे. आपल्याला आपल्या भारताकडे स्वत:च्या नजरेतून बघण्याची गरज येऊन ठेपलेली आहे.नाहीतर,*#गिरीश_कुबेर* नावाचा मोठा संपादक आपल्या *#लोकसत्ता* नावाच्या वृत्तपत्रात भलेमोठे अग्रलेख लिहून आपली भारताची *#लोकशाही* ही फक्त *जगातील सर्वात मोठी लोकशाही* असून *#अमेरिकन लोकशाही* मात्र *जगातील सर्वात महान लोकशाही* असल्याचं आपल्याच मनावर ठसवत राहिल.आपल्याकडे जे काही आहे ते सगळंच इतरांच्या तुलनेत  हीन आहे असं मानण्याची ही वृत्ती, या आपल्याच लोकांच्या 'नकारात्मक' मानसिकतेचा व भारताचा मूळ स्वभाव विसरल्याचा परिपाक होय. आणि,आपल्याच लोकांना,स्वत:चा 'स्विकार भाव' हा मूळ स्वभाव विसण्यास भाग पाडणारा 'तथाकथित बुद्धिवाद' आजच्या काळात किती प्रचंड ताकदवान झालेला आहे, याची कल्पनाच केलेली बरी.तरीही,आपणास हताश होण्याचे काहीच कारण नाही.कारण,आपली 'नाकारण्याची वृत्ती'च योग्य आहे, ही या 'नकारात्मक' लोकांची गडद *'अंधश्रध्दा'* असून त्यांच्या या विचारधारेपुढे आपली *'सकारात्मकता'* निश्चितच उजवी ठरणार आहे.कारण,उन्नत होत जाणे हा मानवाचा गुणधर्म असून या सृष्टीतत्वामधेही 'नाकारण्याला' काहीच स्थान नाही.असो...आजच्या या लेखात,'तथाकथित बुद्धिवाद' काय असतो हे वरील दोन मासल्यांसह सोदाहरण पाहिल्यानंतर पुढच्या लेखात आपण,*#अखिल_भारतीय_मराठी_साहित्य_संमेलनात* वाचल्या न गेलेल्या *#नयनतारा_सहगल* यांच्या भाषणाच्या अनुषंगाने,*#तथाकथित_बुद्धिवादाचे_कार्य* नेमक्या कुठल्या पध्दतीने चालते हे समजावून घेण्याचा प्रयत्न करूया.नमस्कार.

*भारतासमोरील वर्तमानाचे सर्वात मोठे आव्हान* (चौकट अंधश्रध्दा निर्मुलनाची)----------------------------------------by - *योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com23 जानेवारी 2019काल ‘हळदी कुंकवा’ संदर्भात व्हाट्सअपवर ‘अकलेची हळद, अन परंपरेचं कुंकू..’ नामक एक पोस्ट वाचली आणि जेष्ठ मराठी लेखक ‘श्री. भालचंद्र नेमाडे’ यांच्या ‘हिंदू – जगण्याची समृद्ध अडगळ’ या पुस्तकातील *‘कुणी हीनवणारं नसतं, तोपर्यंत कुणी हीन नसतं’* या वाक्याची प्रचिती आली. सदरील पोस्ट बुद्धीवाद्याच्या थाटात अशी लिहिली आहे की, कुणालाही सहज वाटावं की, अरे, खरंच तर आहे. आपल्या हिंदू महिला कसल्या भंपक प्रथा परंपरा पाळत आहेत? किती हे मागासलेपण?असो.आपला विषय तो नाही. ‘चौकट – अंधश्रद्धा निर्मूलनाची’ या लेखमालेतील याआधीच्या ‘नाण्याची एक बाजू’ या लेखाचा समारोप करतेवेळी म्हटल्याप्रमाणे, आता आपल्याला विचार करावयाचा आहे तो *'भारतासमोरील वर्तमानाच्या सर्वात मोठ्या आव्हानाचा* आणि हे आव्हान आहे *‘आपला सर्वसमावेशक स्वभाव’* टिकवून ठेवण्याचं.स्वत:च्या मस्तकात, शिगोशीग *‘नकारात्मकता’* भरून पृथ्वीभर वावरणार्‍या लांडग्यांच्या हपापलेल्या डोळ्यांमधून, रक्ताळलेल्या जबड्यांमधून, विसविशीत लाळ टपटपणार्‍या जिभांच्या तावडीमधून आपल्याला *‘सकारात्मकता’ टिकवून ठेवता येईल का?* हा खरा आजच्या काळाचा प्रश्न आहे. आणि, हा प्रश्न सोडवण्याची जबाबदारी *‘स्वीकार भाव’* हे जन्मजात वैशिष्ट्य असणार्‍या जंबूमहाद्वीपाच्या रहिवाशांना, म्हणजे आपण भारतीयांनाच आपल्या खांद्यावर घ्यावी लागेल.*का? का ही जबाबदारी आपणच उचलायची?**कारण, ‘धर्म म्हणजे कर्तव्य’ या जंबुद्विपिय व्याख्येनुसार ते आपले कर्तव्य आहे. तो आपला स्वभाव आहे. आपल्याला ‘स्वीकारणे’ माहिती आहे ‘नाकारणे’ नव्हे.* आपल्या पूर्वजांनीही याच धर्माचे पालन केलेले आहे आणि म्हणूनच या ‘भारतभूमीत’, या आपल्या भारतभूमीत, या आपल्या मातृभूमीत उदयास आलेले हिंदू, बौद्ध, जैन, सिख यांसाररखे अनेक धर्म आणि नानाविध पंथ हजारो वर्षांपासून एकमेकांसोबत प्रेम, आदर व नम्रतेने रहात आलेले आहेत. त्याचबरोबर, जगभरात ठिकठिकाणी बहिष्कृत केल्या गेलेल्या पारसी, इराणी (झरथृष्टाला मानणारे), बहाई, ज्यू यांसारख्या विभिन्न धर्मांच्या पालनकर्त्यांनी भारतीय उपखंडात आश्रय घेतलेला आहे आणि आपण भारतीयांनी त्यांना मोठ्या प्रेमाने आलिंगन दिलेले आहे. आपापल्या प्रथा-परंपरा निर्भयपणे जपण्याचे त्यांना संपूर्ण स्वातंत्र्य दिलेले आहे.मानवीय अस्तित्वाचा लाखो वर्षांचा जंबुद्वीपिय इतिहास साक्ष देतोय की, इथे उदयास आलेल्या धर्म-पंथांच्या पालनकर्त्यांनी, सिंधुच्या या बाजूला राहू इच्छिणार्‍यांना कधीही इथून ‘जा’ असे म्हटलेले नाही किंवा इथून जबरदस्तीने हाकलून देण्याचा प्रयत्न केलेला नाही. तसेच त्यांच्यावर आपल्या धर्माचे अनुयायित्व स्वीकारण्याची कधीही बळजबरी केलेली नाही. हे तेंव्हा सुद्धा झालेले नाही जेंव्हा आपल्या या मातृभूमीवर, आजपासून सत्तर वर्षांपूर्वी अविचाराने एक रेघ मारून तिचे दोन तुकडे करण्यात आले.झाले... ते झाले.परंतू,आता आपण सजग आणि जागृत होण्याची वेळ येऊन ठेपलेली आहे. कारण, आपल्या मूळ ‘सर्वसामावेशक’ स्वभावाला छिन्नभिन्न करण्याचे, काळाच्या दीर्घ पटलावर सुरू असलेले सातत्यपूर्ण प्रयत्न, यशस्वी होत असल्याचे दिसून येत आहेत.होय.आपला प्रवास, नकारात्मकतेकडे फार वेगाने होत चाललेला आहे. भौतिकतेच्या आकर्षणामुळे वैयक्तिक स्वार्थपूर्तीसाठी आणि क्षणभंगूर समाधानासाठी आपणच आपल्या जीवनपद्धतीला, आपल्या परंपरांना, आपल्या धर्मांना, आपल्या आदर्शांना, आपल्या मान्यतांना, आपल्या जगण्याला, आपल्या असण्याला, आपल्याच ‘अस्तित्वाला’…. झपाट्याने नाकारत चाललो आहोत. होय. आपणच आता बुभुक्षित *लांडगे* होत चाललो आहोत. ‘बुरसटलेपणाच्या नावाखाली’ आपण मांगल्याचेही लचके तोडत सैरावैरा धावत सुटलो आहोत.हे सगळे, आपल्याला कुठेतरी थांबवायलाच हवे.आपल्या ‘सर्वसमावेशकत्वाचा’ गैरफायदा घेऊन आपल्याला भ्रमित करणार्‍यांची, आपल्याला ‘सगळंच नाकरण्याची’ सवय लावू इच्छिंनार्‍यांची, बुद्धिवादाच्या नावाखाली स्वत:चा ‘तथाकथितपणा’ आपल्या अंगी भिनवू पहाणार्‍यांची स्पष्ट ओळख, आता आपण करून घ्यायला हवी. *मानवाच्या पुढच्या पिढ्यांच्या उज्ज्वल भवितव्यासाठी.*आता प्रश्न असा उपस्थित होतो की, का बरे हे लोक आपला ‘स्वीकारणे’ हा मूळ स्वभाव मिटवण्यासाठी हजारभर वर्षांपासून असे सातत्याने झटत आहेत? आपण त्यांचे असे काय बरे बिघडवले आहे? आपण त्यांचे नेमके काय घोडे मारले आहे?काहीही नाही.जंबुद्विपिय मानवाने कुणाचेही काही वाईट चिंतल्याचा पुरावा, ढीगभर इतिहास उकरून काढला तरी टिचभरही सापडणार नाही. आपण कधीही कुणावरही आक्रमण करण्यास गेलेलो नाही. आपण आपल्या देशाच्या वैभवात भर घालण्यासाठी कधीही कुणाला लुटलेले, गुलाम केलेले नाही. आपण आपले वैभव स्वबळावर कमावले, कमावत आहोत. आपण भौतिक सुखांसाठी तर जाऊच द्या, परंतू ‘सर्वोच्च ज्ञानाची’ लालूच दाखवून देखील कुणाला आपले ‘धर्म’ स्वीकारण्यास भाग पडलेले नाही. आपण आपल्याकडचे जे काही दिले, ते समोराच्याला ‘आहे त्या अवस्थेत’ स्वीकारून देऊन टाकले आहे.मग तरीही हे लोक आपला ‘सर्वसमावेशक स्वभाव’ का उध्वस्त करू पहाताहेत?कारण,‘नाकारणे’ हा त्यांचा स्वभाव आहे. मग ती जीवनपद्धती असो, रहाणीमान असो की धर्म असो. आपण जोपर्यंत त्यांच्यासारखे होत नाहीत, तोपर्यंत ते आपले ‘आहे तसे’ अस्तित्व नाकारतच रहाणार. *‘नकारात्मकता कायम दुबळी असते आणि सकारात्मकता नेहमी श्रेष्ठ’* हे त्यांनाही माहिती आहे. आणि त्यामुळेच स्वत:चे हे दुबळेपण त्यांना कायम सलत असते. परिणामी, ते आपल्यालाही त्यांच्यासारखे दुर्बल बनवण्याचा कायम खटाटोप करत आले आहेत.खरेतर,‘स्वत:ला दुर्बल समजणे’ हे त्यांचे अज्ञान आहे आणि त्याबद्दल, आपल्या मूळ स्वभावानुसार आपल्याला त्यांच्याबद्दल ‘करुणा’ वाटत आलेली आहे. स्वामी विवेकानंदांनी सांगितले आहे की, ‘तुम्ही अमृताचे पुत्र आहात’. आणि यातले ‘तुम्ही’ हे फक्त जंबुद्विपियांसाठी नाही तर या वैश्विक रचनेत मानव म्हणून अस्तीत्वात येणार्‍या सर्वांना उद्देशून म्हटलेले आहे, हे आपण सहज समजू शकतो. *आता, वेळ आली आहे, आपली ही ‘समज’ संपूर्ण विश्वभर घेऊन जाण्याची.*परंतू,हे आपण अतिशय सहज करू शकू, असे समजणे ही आपली घोर *अंधश्रद्धा* ठरेल. कारण,हे करण्यासाठी आधी आपल्याला, आपल्या आत ‘नकारात्मकता पसरवणार्‍या विषाणूंची स्पष्ट ओळख’ करून घ्यावी लागेल. या विषाणूंचा प्रभाव व वाढ रोखणार्‍या औषधांची निर्मिती व फवारणी करावी लागेल. तसेच, या विषाणूंचे परिवर्तन आपल्या शरीरास पोषक ठरणार्‍या जिवाणूंमध्ये करून घ्यावे लागेल.*‘तथाकथित बुद्धिवादी’* या वर्गात मोडणारे हे विषाणू कोण आहेत? त्यांचे कार्य नेमके काय आहे? व ते कसे चालते? त्यांच्या या कार्याचे नेमके परिणाम काय होतात? आपणच या विषाणूंचे ‘संक्रमक’ कसे बनत चाललो आहोत? या सर्व बाबींचा विचार, या लेखमालिकेतील पुढच्या भागापासून करूया. हा विचार करत असताना, ही लेखमालिका लिहिण्यामागील भूमिका मांडतेवेळी म्हटल्याप्रमाणे कायम लक्षात ठेवायचे ते एवढेच की,‘ज्या पृथ्वीतलावर मानवाचे अस्तित्व आहे त्या धरतीमातेला क्षणभराच्या अवधीमधे नष्ट करता येईल, इतके अणुबॉम्ब मानवानेच निर्माण करून ठेवलेले असताना 'शस्त्रांद्वारे खेळल्या जाणाऱ्या लढाईला तसाही काही अर्थ राहिलेला नाही'. तरीही मानव एकमेकांविरुद्ध लढणारच नाही, अशी भाबडी आशा बाळगण्यातसुद्धा काही शहाणपण नाही. त्यामुळे, आजच्या काळात मानवाला लढायचेच असेल तर, त्याने आपल्या बुध्दीने लढणे आवश्यक आहे. आपल्या बौद्धिक लढाईमुळे निर्माण होणाऱ्या गदारोळाचा विचार करता मला वाटते की आपण, आपल्या पुढच्या पिढ्यांच्या बुध्दीमत्तेवर सार्थ विश्वास ठेवायला हवा. आपण हा विश्वास ठेवायला हवा की आपले वंशज, आपल्या पूर्वजांच्या विविध मत-मतांतरचा अभ्यास करून त्यातील ‘योग्य तेच’ उचलतील.नमस्कार

*नाण्याची एक बाजू* (चौकट अंधश्रध्दा निर्मुलनाची)----------------------------------------by - *योगेश रंगनाथ निकम*औरंगाबादYogeshnikam1303@gmail.com21 डिसेंबर 2018खरे तर माणसाच्या वर्तमान विचार, कृती, कर्तृत्वावर इतिहासाच्या पुर्व संचिताचा प्रभाव असतो. त्यामुळे, ऐतिहासिक जाणिवा विस्मृतीत गेल्या की, गतकाळच्या चुकांमधून शिकणे जसे दुरापास्त होत जाते तसेच भविष्यकालीन वाटचालीस, पुर्वजांकडून मिळणारा आपलेपणाचा भरभक्कम व समृध्द पाठिंबा सुध्दा शिल्लक रहात नाही. या प्रक्रियेत एकतर, गतकाळच्या चिरेबंदी वाड्यांच्या भिंतीना लिंपून काढणारे वारसदार न उरल्याने त्या वाड्यांचे हळूहळू भग्नावशेषात रूपांतर व्हायला लागते. किंवा मग, पुर्वजांनी केलेलं पक्कं बांधकाम कर्मठपणे ताठच उभं असलं तरी, त्याच्याशी आत्मियता असलेल्या वंशावळी कधीच्याच नष्ट झालेल्या असतात. याचे उदाहरण म्हणून आपण अनुक्रमे अमेरिकेतील ‘माया संस्कृती’ व इजिप्तची ‘मिस्त्र संस्कृती’ यांचे उदाहरण डोळ्यांसमोर आणू शकतो.*‘जंबूमहाद्वीपातील मानवाचा अर्थात भारतीय उपखंडातील लोकांचा म्हणजेच हिंदूंचा मूळ सर्वसमावेशक स्वभाव आणि वर्तमानात घडत असलेल्या घटना’ यांचा विचार, आपल्याला वरील संदर्भात करावा लागेल.* कारण प्रश्न शेवटी, 'आपण आपल्या पुढच्या पिढ्यांसाठी कुठला वारसा सोडून जाणार आहोत?' यासंबंधी आहे.ज्या भारताची 'नागरिकांना राज्य करण्याचा अधिकार देणारी' वर्तमान राज्यव्यवस्था त्याच्या 'अतुल्य संविधानावर आधारित' आहे त्या संविधानास जाळणारांकडे दुर्लक्ष करणारे महामुर्ख म्हणून भविष्यात आपल्याला ओळखले जावे?, कि पारतंत्र्यात असलेल्या आपल्या पुर्वजांना परकीय सत्तेविरुद्ध एकत्रित होऊन लढण्याची प्रेरणा देणाऱ्या, जाज्वल्य देशभक्ती जागृत करणाऱ्या, मातृभूमीसाठी हसत हसत आपले बलिदान देण्यास उद्युक्त करणाऱ्या 'वंदे मातरम्' या गीताला विरोध करणारांकडे मूकपणे पहाणारे शतमूर्ख म्हणून आपल्याला ओळखले जावे? हे आपल्याला ठरवावे लागेल.ज्या 'वंदे मातरम्' ने प्रेरीत होऊन आपल्या पुर्वजांनी स्वातंत्र्याचा लढा दिला व तो जिंकून आपल्यासाठी 'संविधानावर आधारित' वर्तमान लोकशाही व्यवस्था निर्माण केली, त्या आपल्याच पुर्वजांना आपण वेड्यात काढणार आहोत का? हे आपल्याला ठरवावे लागेल.*‘वंदे मातरम्’ला ज्यांचा विरोध होता ते भारतातून आपला वाटा-हिस्सा घेऊन 1947 साली इथून निघूनच गेले आहेत. ज्यांना भावा-भावाप्रमाणे एकत्र रहाणे मान्य नव्हते त्यांनी आपल्या अगणित देशबांधवांचे मुडदे पाडून 1947 साली स्वत:ची वेगळी चूल मांडलीच आहे. भारताच्या भूमीवर जवळपास आठ-नऊशे वर्ष राहिल्यानंतरही ज्यांना आपल्या धार्मिक आस्था भारतीय मातीपेक्षाही जास्त महत्वाच्या होत्या ते आपल्या धार्मिकतेच्या कुंपणात 1947 साली बंदिस्त झालेलेच आहेत.*हे संदर्भ इथे उधृत करण्याचे कारण एवढेच की, *विसर पडत चाललेल्या किंवा आतापर्यंत उच्चार न केलेल्या एका महत्त्वाच्या गोष्टीची आठवण करून द्यायची आहे. आणि ती गोष्ट म्हणजे, '1947 साली भारतातून निघून न जाता जे इथेच थांबले आहेत ते भारत भूमीस एकसंध ठेवणाऱ्या राष्ट्रीय अस्मितांचा आदर करतात आणि त्या अस्मितांचा धर्म/ पंथ/ जात/ वंश या सर्व भेदकारक गोष्टींपलीकडे जाऊन स्विकार करतात' हे गृहीत धरलेले आहे.* आणि याच गृहीतकावर, प्रत्येक भारतीयाने 'संविधानाद्वारे दिला गेलेला आपापल्या धर्माच्या पालनाचा अधिकार' तपासून पहायचा आहे. या धार्मिक अधिकाराच्या हननाची मोठ्याने ओरडून द्वाही फिरवण्याआधी, *'धर्म म्हणजे कर्तव्य'* ही जम्बूद्विपातील म्हणजेच भारतीय उपमहाद्वीपातील संस्कृतीच्या लाखो वर्षांच्या संचितांतून उत्पन्न झालेली व्याख्या, नीटपणे समजून घेणे आवश्यक आहे.*भारतातील प्रत्येक नागरिकाला स्वत:च्या अधिकारांचा उच्चार करण्याआधी, भारत या राष्ट्राप्रती असलेल्या त्याच्या वैयक्तिक कर्तव्यांची जाण असलीच पाहिजे. ज्या कुठल्या प्रेरणा व अस्मितांच्या आधारावर हा देश हजारो वर्षांपासून एकसंध राहिला आहे, त्या राष्ट्रीय संचीताचा सन्मान राखणे हे प्रत्येक भारतीयाचे कर्तव्य आहे आणि त्याने ते पार पाडायलाच हवे.*'भारताचे संविधान व वंदे मातरम्' यांसारख्या अनेकविध अस्मिता 'दर तीन कोसांवर बदलणारी भाषा असलेल्या' विशालकाय भारतीय उपखंडाच्या एकसंधपणासाठी आवश्यक राहिल्या आहेत.भगवान राम असोत की भगवान बुद्ध, भगवान महावीर असोत की वंदनीय गुरूनानक जी... ही सर्व भारतीयांसाठी समान रितीने प्रेरणास्थाने आहेत. किंबहुना प्रेरणास्थानांपेक्षाही मोक्षस्थाने आहेत. 'जय श्रीराम' म्हणा की 'नमो बुध्दाय', 'नमो अरिहंताय' म्हणा की 'सत श्री अकाल' वरील कुठलेही शब्द उच्चारले तरी सर्व भारतीयांच्या अंत:करणात सारखीच शांतता नांदू लागते. या असीम शांतीचे मुळ, भारतीयांच्या भौतिकतेविरूध्द नैतिकतेमधे आहे. भौतिक जगताच्या आकर्षणाविरूध्द अंत:स्थ जगताच्या ओढीमधे आहे. अमर्यादित उपभोगाविरूध्द त्यागामधून आलेल्या तपोबलामधे आहे. म्हणूनच जम्बूद्विपातील लोकांना लाखो वर्षांचा मानवीय प्रवास करून आल्यानंतरसुध्दा, आजही अकल्पित सुखसोयी उपलब्ध करून देणाऱ्या विज्ञानाऐवजी 'ब्रम्हज्ञानाचा मार्ग' दाखवणाऱ्या संतांच्या, भिख्खुंच्या, मुनींच्या, संन्याशांच्या, गुरूंच्या चरणी नतमस्तक व्हावेसे वाटते.तथाकथित अंधश्रध्दा निर्मुलनवाल्यांना, तथाकथित बुध्दीवाद्यांना, तथाकथित पुरोगामीपणाचा टेंभा मिरवणारांना, तथाकथित विज्ञानवाद्यांना वाटतो तसा हा भारतीयांचा मुर्खपणा खचीतच नाही. हा बौद्धिक जगताची सीमा संपल्यावर जे प्रश्न सुरू होतात, त्या प्रश्नांचा विचार करण्याचा सर्वोच्च शहाणपणा आहे, ही मानवाला मिळालेल्या बुध्दीच्या देणगीची सर्वोच्च प्रेरणा व त्या प्रेरणेद्वारे केल्या जाणाऱ्या आंतरीक प्रवासाची सर्वोच्च प्रज्ञा आहे. हेच बौध्दत्व आहे. हेच अर्हत्व आहे. हेच ब्राम्हणत्व आहे.याच तत्वांचा प्रचार व प्रसार करण्यासाठी संपूर्ण भारतवर्षात भिख्खुंनी प्रवास केला, गुरूंनी पायपीट केली, श्रमणांनी दिक्षा दिल्या, ऋषींनी पाठ घेतले. याचाच परिणाम म्हणून विविध विचारधारांच्या तत्वज्ञांद्वारे या संपूर्ण देशात धर्मसभा घेण्यात आल्या, धर्मचर्चा घडवून आणण्यात आल्या, तिर्थस्थळांची उभारणी झाली, धर्मग्रंथांची निर्मीती झाली. या सर्व विचारधारांमधे कुठल्याही प्रकारचे भांडण नसून, कुठल्याही प्रकारचा वाद नसून, कुठल्याही प्रकारचा विरोधाभास नसून एक आपलासा करणारा संवाद आहे. भारतीय उपमहाद्विपात उदयास आलेल्या विविध विचारधारांचे अध्ययन करणाराला त्या सर्वांतून एकाच गोष्टीची सुस्पष्ट जाणीव होते आणि ती म्हणजे, 'पोहोचण्याचे मार्ग भिन्न असले तरी गंतव्यस्थान एकच आहे'‌. 'आत्मा म्हणा, परमात्मा म्हणा, विश्व म्हणा, ध्वनी म्हणा, शुन्य म्हणा, काहीही म्हणा किंवा काहीच म्हणू नका, प्राप्त होणारी उपलब्धी एकसमान आहे. या उपलब्धीची आस, भारतीय उपखंडात जन्म घेणाऱ्या सर्वांना समान आहे. या उपलब्धीप्रती सर्व भारतीयांची समान आस्था आहे.वरील विस्तृत विवेचनाद्वारे सांगायचे एवढेच की, 'अंतस्थ जाणीवांची एकसमान आस्था' असणारे लोक ज्या भूमीवर रहातात त्या अतिप्राचीन भूमीप्रती, त्या भूमीवर हजारो वर्षांपूर्वी उदयास आलेल्या 'भारतवर्ष' या राष्ट्राप्रती, भारत या राष्ट्रात शतकानुशतके निर्माण होत आलेल्या व होत असलेल्या राष्ट्रीय अस्मितांप्रती *सर्व भारतीयांची समान भावना* आहे. आणि ती भावना म्हणजे, *'भारताच्या या विविध राष्ट्रीय अस्मितांनी भारतवर्षला लाखो वर्षांपासून एक राष्ट्र म्हणून आपलेपणाच्या एका सुत्रात घट्ट धरून ठेवले आहे' हा विश्वास होय.*त्यामुळे, 'संविधान आणि वंदे मातरम्' यांसारख्या विविध राष्ट्रीय अस्मितांचा आदर व सन्मान राखणे तसेच या राष्ट्रीय अस्मितांना पायदळी तुडवू पहाणारांच्या विरोधात एकविचाराने एकत्रीत येऊन लढा देणे हे प्रत्येक भारतीयाचे मुलभूत कर्तव्य असून प्रत्येकाने ते पार पाडायलाच हवे.या लेखाच्या सुरुवातीला म्हटल्याप्रमाणे काळाच्या दिर्घ ऐतिहासिक पटलावर जन्मलेल्या आपल्या विविध अस्मिता, जो समाज अधुनिकतेच्या व पुरोगामित्वाच्या नावाखाली विस्मृतीत टाकून देतो त्या समाजाचे सांस्कृतीकदृष्ट्याही खच्चीकरण झालेले असते. *आपल्या पुर्वजांचं 'जुणं शहाणपण' हे मुर्खपणा होतं असं मानून 'सगळंच नाकारणाऱ्या' समाजाने मानवजातीच्या हितकारक भवितव्यासाठी असे कुठले नवे आदर्श, असे कुठले नवे मार्ग शोधून काढले आहेत जे पुर्वी अस्तित्वात नव्हते, याचा स्वत:ला पुढारलेले समजण्याआधी सखोल व गंभीर विचार करावा लागेल.*खरेतर ‘सत व असत’, ‘सकारात्मकता व नकारात्मकता’ या सदासर्वकाळ एकाचवेळी अस्तित्वात असणाऱ्या बाबी आहेत. त्यापैकी कुठल्या बाजूच्या गोष्टी ज्या त्या मर्यादित काळाच्या पटलावर उठून दिसतील, हे त्या काळातील प्रभावी माणसांवर अवलंबून आहे. आणि नकारात्मकता धरून ठेवणाऱ्या प्रभावांपेक्षा सकारात्मक मुल्यांचाच मानवाने नेहमी स्विकार केला आहे हे त्याच्या पृथ्वीतलावरील आजपर्यंतच्या वाटचालीतून दिसून आले आहे. नाहीतर आपल्या अकारण अहंकारी दांभिक वृत्तीच्या स्वार्थपुर्ण समाधानासाठी मानवाने आतापर्यंत इतकी युध्दे केली आहेत, इतका काळोख पसरवण्याचा प्रयत्न केला आहे, की त्याची वंशावळ काळाच्या उदरात कधीचीच गुडूप व्हायला हवी होती. पण या लेखात मांडलेले विचार लिहिण्यासाठी आणि वाचण्यासाठी आपण अजूनही अस्तित्वात आहोत याचा अर्थ एवढाच आहे की, सत्याने नेहमीच असत्यावर विजय मिळवलेला आहे आणि हे शाश्वत सत्य मानवासोबत कायम असणार आहे.या पहिल्या लेखाचा शेवट करतेवेळी ठळकपणे अधोरेखित करायचे ते एवढेच की, या जगात दुष्ट शक्ती नेहमीच थोड्या होत्या, थोड्याच आहेत आणि थोड्याश्याच असणार आहेत. त्यांना आपल्या काळापलीकडे फेकून देण्यासाठी गरज असते ती फक्त सुष्ट वृत्तींनी एकत्र येण्याची. *एकदा का सुष्ट वृत्ती एकत्र आल्या, की मग दुष्टांनी अंधारापासून बनवलेली हत्यारे मोडून पडण्यास फार वेळ लागत नाही कारण प्रकाशाच्या लोळांसमोर उभे रहाण्याची ताकद त्यांच्यात अजिबातच नसते.*पृथ्वीमातेवरील आपल्या जन्मापासून जगाच्या विविध भागांमध्ये मानवाने निर्माण केलेल्या जवळपास सर्वच ‘सभ्यता’ ‘कालाय तस्मे नम:’ झाल्या आहेत. काळाच्या या विशालकाय जबड्यापासून फक्त आणि फक्त आपण भारतीयच वाचलो आहोत आणि त्याचे कारण, ‘आपला सर्वसमावेशक स्वभाव’ आहे. ‘आपल्याला स्वीकारणे माहिती आहे’ नाकारणे नव्हे. हा ‘स्वीकार भाव’ हे जन्मजात वैशिष्ट्य असणार्‍या आपल्या या मूळ स्वभावाला लाभलेला, भारतीयत्वाचा चेहरा छिन्नभिन्न करू पाहणार्‍या आंतरिक व बाह्य शक्ती हे *'भारतासमोरील वर्तमानाचे सर्वात मोठे आव्हान'* आहे. या आव्हानाचा विचार आपण पुढच्या लेखात करू.तोपर्यंत आपल्याला लक्षात ठेवायचे ते एवढेच की, ‘भारतीयत्वाचा चेहरा छिन्नभिन्न करणे शक्य होईल’ ही भारतासमोर आव्हान म्हणून उभ्या ठाकलेल्या शक्तींची घोर अंधश्रद्धा असून आपण भारतीय, या अंधश्रद्धेचे निर्मूलन निश्चितच करणार आहोत. गरज आहे ती फक्त ‘एकजुटीने लढा देण्याची’.